دادورزی- راضیه عقیلی‌مهر : بعد از ماجرای غم‌انگیز قتل یک دختر جوان به دست راننده تاکسی یکی از سرویس‌های اینترنتی در اواسط خردادماه امسال و تأکید رسانه‌ها و افکار عمومی بر اهمیت تأمین امنیت و موضوع بحث‌برانگیز نحوه گزینش رانندگان تاکسی در شرکت‌های اینترنتی، سخنگوی فراجا به مدیران شرکت‌ها و ناوگان خودروهای اینترنتی پیشنهاد کرد که علاوه بر استعلام منظم از پلیس قبل از به‌کارگیری رانندگان حتماً وضعیت روان‌شناختی و ابعاد شخصیتی آن‌ها را با همکاری سازمان روان‌شناسی و حتی پلیس بررسی و ارزیابی کنند.

این مقام انتظامی همچنین اعلام کرد که پلیس آمادگی همکاری جهت انجام معاینات روان‌شناسی افراد را در مراکز مشاوره فراجا در سراسر کشور دارد.

طبق اعلام رسمی سخنگوی فراجا در خرداد سال ۱۴۰۴، بیش از ۱۵ میلیون راننده تاکسی در شرکت‌های مختلف خودروهای اینترنتی در کشور فعالیت می‌کنند. به گفته برخی کارشناسان اجتماعی، این میزان متقاضی در قیاس با شرکت حمل‌ونقل مشهوری چون اوبر که در سراسر جهان فعال است، رقمی عجیب محسوب می‌شود. برخی اقتصاددانان نیز معتقدند این آمار بالا بازتابی از ضعف اقتصادی کشور و روی آوردن مردم به فعالیت‌های موقت و پراکنده در حوزه حمل‌ونقل شهری است.

با این حجم از متقاضیان، این پرسش مطرح است که شرکت‌های تاکسی اینترنتی تا چه اندازه می‌توانند در تأمین امنیت کاربران موفق عمل کنند. یافتن پاسخی برای این پرسش می‌تواند در بهبود شرایط  و افزایش سطح رضایت عمومی مؤثر باشد.

در یک دهه اخیر، استفاده از تاکسی اینترنتی برای عموم مردم در همه شهرهای ایران حتی در روستاها، امری رایج و عادی شده است. در گذشته در هر محله از شهرهای استان، یک یا دو تاکسی‌تلفنی فعال بود که معمولاً رانندگان این مراکز خدماتی حمل‌ونقل، مشتریان خود را می‌شناختند. در آن دوران، تنها با اعلام شماره اشتراک به مدیر یا اپراتور تاکسی‌تلفنی، می‌توانستید منتظر سرویس حمل‌ونقل باشید.

اما بیش از یک دهه است که استفاده از خودروهای اینترنتی میان مردم رواج یافته است. با نصب اپلیکیشن، تعیین مبدأ و مقصد، کاربر درخواست سرویس داده و منتظر تأیید و دریافت خودرو می‌ماند.

با تغییر ساختار سنتی به پلتفرم‌های اینترنتی البته گلایه‌ها و ایراداتی نیز پدید آمده که مشکلاتی را برای کاربران این سرویس‌ها به‌دنبال داشته است.

نخست اینکه برخلاف گذشته که دفاتر تاکسیرانی در محلات مستقر بودند و اغلب رانندگان مشتریان خود را به لحاظ فردی و اجتماعی می‌شناختند، در سیستم فعلی ناوگان اینترنتی نه راننده مسافر را می‌شناسد و نه مسافر راننده را و شناخت مسافران از رانندگان این ناوگان در حد همان اطلاعات ثبت شده در این ساختار اینترنتی است. به‌عنوان نمونه ممکن است راننده‌ای که به‌طور موقت به شهر بوشهر سفر کرده، صرفاً برای تأمین هزینه‌های خود به صورت موقتی با این شرکت‌ها فعالیت کند و بعد از انجام چند سفر درون شهری به شهر خود برگردد و اگر هم مرتکب رفتار خطایی شود اثبات و پی‌گیری آن با پیچیدگی‌های مختص این ساختار روبروست. در این موضوع به‌ویژه در مواردی برای زنان مسافر، نگرانی‌هایی از منظر حفظ حریم خصوصی ایجاد کرده است.

نکته نگران‌کننده دیگر فقدان روند مشخص، شفاف و قابل اعتنا برای جذب رانندگان است. در حال حاضر هر فردی با نصب اپلیکیشن و ارسال درخواست به پشتیبانی و گرفتن عکسی با شکل و کیفیتی پایین، می‌تواند فعالیت خود را به عنوان راننده آغاز کند. این روند آسان و بدون نظارت ممکن است بستر بروز آسیب‌های روانی، اجتماعی و حتی امنیتی را فراهم کند.

با احترام به اکثر رانندگان شریف و زحمت‌کش این ناوگان‌های اینترنتی، برخی از رانندگان ممکن است دارای مشکلات جسمی یا روانی باشند که بدون هیچ‌گونه غربال‌گری مشغول به فعالیت هستند. گزارش‌هایی نیز از ایجاد مزاحمت توسط برخی رانندگان برای مسافران به‌ویژه بانوان، منتشر شده که حاکی از نقض حریم خصوصی و اجتماعی افراد است.

مشکل دیگری که کاربران به آن اشاره دارند، ناآشنایی رانندگان با مسیرها و نقشه‌خوانی درون‌شهری است. در حالی که در برخی کشورهای اروپایی رانندگان ناوگان حمل‌ونقل شهری پیش از فعالیت باید از فیلتر چند آزمون شخصیت‌شناسی، مهارت‌یابی و مسیریابی بگذرند. اغلب رانندگان اسنپ حتی خیابان‌های اصلی شهر کوچک بوشهر را نمی‌شناسند. در نتیجه بارها پیش آمده که مسافر به دلیل پیدا نکردن مسیر توسط راننده، سفر را لغو کرده یا راننده مجبور به انصراف شده و کاربر را به ویژه در هوای گرم تابستان معطل گذاشته است.

با توجه به مساحت کوچک شهر بوشهر، این موضوع می‌تواند با کمی آموزش و نظارت قابل حل باشد. اما به‌نظر می‌رسد که تاکنون نگاه جدی و حرفه‌ای به موضوع کیفیت خدمات و استانداردسازی عملکرد رانندگان در سیستم تاکسی اینترنتی وجود نداشته است. به همین دلیل نیز نارضایتی کاربران رو به افزایش است.

ماجرای قتل این دختر جوان بار دیگر زنگ خطر را برای نهادهای مسئول به صدا درآورده تا با جدیت بیشتری به مقوله گزینش، آموزش و نظارت بر رانندگان تاکسی‌های اینترنتی ورود کنند. امنیت جان و روان مردم موضوعی نیست که بشود آن را در رقابت‌های تجاری یا آمارهای نصب اپلیکیشن فراموش کرد.