دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از […]
دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از حرفه‌ها، به‌ویژه حرفه‌های حساس که با جان و مال مردم سرو کار دارند، در حرفه وکالت نیز افرادی به دلایل مختلف شأن این جایگاه را در نگاه عمومی تنزل داده و موجب سلب اعتماد بخشی از جامعه نسبت به این حرفه شده‌اند. با این حال، گروهی از وکلا همچنان بر مدار اخلاق، وجدان و رعایت حقوق فردی موکل حرکت کرده و جایگاه حرفه‌ای وکالت را حفظ کرده‌اند.
با همین رویکرد، وب سایت خبری دادورزی گفت‌وگویی با جمعی از جامعه وکالتی استان بوشهر، اعم از وکلای جوان، پیشکسوت و وکلایی که در هر یک از دو نهاد کانون وکلا و مرکز وکلای استان دارای مسئولیت اجرایی هستند، انجام داده است. این گفت‌وگوها به صورت جداگانه در سایت منتشر خواهد شد.
دادورزی: اصول اخلاق حرفه‌ای در وکالت چیست؟
جهانفر: به عقیده من مهم‌ترین و اصلی‌ترین اصل اخلاق حرفه‌ای «شرافت» است. وکیل دادگستری در سوگندنامه‌ای که در ابتدای ورود به این حرفه قرائت می‌کند، بارها به شریف بودن وکالت و شرافت خود سوگند یاد می‌کند. لذا، وکیل اگر شرافت داشته باشد، به نظر می‌رسد و انتظار می‌رود به سایر اصول اخلاق حرفه‌ای نیز پایبند باشد. صراحت و صداقت نیز از جمله مهم‌ترین اصول اخلاق حرفه‌ای وکالت است.
دادورزی: رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت چه تأثیری بر اعتماد عمومی به نهاد وکالت دارد؟ چه مواردی از نقض اخلاق حرفه‌ای در جامعه وکالت دیده‌اید که به نظرتان نگران‌کننده است؟
جهانفر: همان‌طور که در پرسش قبل از صراحت و صداقت به‌عنوان مهم‌ترین اصول اخلاق حرفه‌ای وکالت تأکید شد، وکیل دادگستری وقتی با صراحت و صداقت کار کند و در همان ابتدا و پیش از تنظیم وکالت‌نامه و قرارداد مالی، همه احتمالات و وضعیت پرونده و دفاع را به موکل شرح دهد و او را از میزان موفقیت احتمالی، میزان پرداخت حق‌الوکاله، علت پرداخت وجوه واریزی، عدم استرداد وجوه واریزی، عدم تضمین نتیجه پرونده، میزان تعهدات قانونی وکیل و دیگر مسائل آگاه کند، در واقع مقررات قانونی حرفه خود را برای موکل تشریح کرده است. این امر هم موجب جلب اعتماد موکل و جامعه به وکیل و نهاد وکالت می‌شود و هم احتمال اختلاف و کدورت بین وکیل و موکل را به حداقل می‌رساند.
حفظ اسرار موکل و محتویات پرونده و استقلال وکیل نیز از جمله سایر اصول اخلاقی حرفه‌ای است که رعایت همه آن‌ها می‌تواند بر اعتماد عمومی به نهاد وکالت مؤثر باشد. آنچه به نظر من در عدم رعایت اخلاق حرفه‌ای در برخی همکاران نگران‌کننده است، گرچه تعدادشان اندک و انگشت‌شمار باشد، لکن از آن‌جایی که موجب سلب اعتماد عمومی می‌شود، همین مواردی است که فوقاً به آن‌ها اشاره شد. امید است همه همکاران محترم در رعایت آن بسیار بکوشند.
دادورزی: آیا وکیل فقط در برابر موکل خود مسئول است یا مسئولیت‌های اخلاقی دیگری هم نسبت به شأن دادگاه، جامعه یا حتی طرف مقابل پرونده هم دارد؟
جهانفر: وکیل دادگستری در مقابل موکل، کانون وکلا، همکاران خود، طرف دعوی، مردم، محکمه، قضات و کارمندان اداری دادگستری مسئولیت اخلاقی و اجتماعی دارد. چرا که وکیل دادگستری در جهت وظیفه حرفه‌ای، اخلاقی و اجتماعی خود سرباز عدالت بوده و در جهت تحقق عدالت باید به‌طور همه‌جانبه نسبت به رعایت اصول حرفه‌ای پایبند باشد.
دادورزی: آیا تا به حال در موقعیتی قرار گرفته‌اید که بین منافع موکل و اصول اخلاقی تعارضی احساس کنید؟ چگونه برخورد کردید؟
جهانفر: سال‌ها قبل در چنین موقعیتی قرار گرفتم و در جریان رسیدگی پرونده‌ای متوجه این موضوع شدم و از وکالت موکل اعلام استعفا نمودم.
دادورزی: آیا رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت همیشه با منافع مالی یا موفقیت در پرونده‌ها در یک ترازوست؟
جهانفر: بستگی دارد که موفقیت در پرونده چگونه تعریف شود؛ موفقیت به چه قیمت و در چه صورتی؟ از نظر من، رعایت اصول و اخلاق حرفه‌ای همان‌گونه که در سؤال اول شما هم پاسخ داده شد، از چنان اهمیتی برخوردار است که حتی چنانچه منتهی به توافق بعدی بین وکیل و موکل و تنظیم قرارداد وکالت نشود، رعایت آن همچنان ضروری و الزامی است.
دادورزی: آیا آموزش کافی درباره اخلاق حرفه‌ای در دوره‌های کارآموزی وکالت ارائه می‌شود؟
جهانفر: رعایت اخلاق در جامعه به علل و عوامل متعددی بستگی دارد که نمی‌توان آن را به وکیل دادگستری یا کانون وکلا محدود کرد و به تربیت و پرورش فرد در خانواده، مدرسه، دانشگاه و مسائل اقتصادی، اجتماعی و … ارتباط دارد.
دادورزی: چطور می‌توان فرهنگ اخلاق‌مداری را بین وکلا تقویت کرد؟ نقش کانون وکلا در این زمینه چیست؟
جهانفر: متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد روند نزولی ارزش‌های اخلاقی در جامعه هستیم. اگر انتظار داشته باشیم که اخلاق حرفه‌ای در هر حرفه‌ای، از جمله وکالت، در حد اعلای آن وجود داشته باشد، قبل از ورود فارغ‌التحصیل حقوق به کانون وکلا باید در خانواده و جامعه‌ای که پیش‌تر در آن زندگی کرده، تحصیل و آموزش دیده، به‌درستی رعایت و اجرا شده باشد؛ به‌گونه‌ای که با گذراندن چند ساعت در دوران کارآموزی هم تکمیل شود.
اما چنانچه این موضوع از ابتدا رعایت نشده باشد، با تأسف باید عرض کنم که بیشتر آموزش‌ها در کانون وکلا و دوران کارآموزی مربوط به مقررات انتظامی بوده و در رفتار و منش وکیل شاید تأثیر چندانی نداشته باشد. آنچه در دوران کارآموزی به کارآموزان محترم آموزش داده می‌شود، قوانین و مقررات مربوط به وکالت، آگاهی از تخلفات انتظامی، رعایت شئونات وکالت در محکمه، در ارتباط با همکار، طرف دعوی، وکیل طرف مقابل، در مکاتبات وکیل (رعایت نزاکت و ادب) و… است.
دادورزی: به نظر شما ساختارهای نظارتی موجود بر رفتار حرفه‌ای وکلا را کافی می‌دانید؟
جهانفر: جهت نظارت بر رفتار وکلا، طبق مقررات و قوانین راجع به وکالت، نهادهای نظارتی، دادسرا و دادگاه انتظامی و اداره نظارت و بازرسی تشکیل شده است که در صورتی که هر وکیل مرتکب رفتار غیرحرفه‌ای شود، به مجازات انتظامی محکوم خواهد شد. این نظارت‌ها تعیین‌کننده حقوق شهروندان (موکل) و نشان‌دهنده کارآمدی کانون‌های وکلا در خصوص حراست از شأن و نظارت بر حسن رفتار وکلا است.
دادورزی: اگر بخواهید به وکلای جوان فقط یک جمله درباره اخلاق حرفه‌ای بگویید، آن جمله چیست؟
جهانفر: نخست به خودم و سپس به همکاران جوان مرور این چند بیت شعر از زنده‌یاد صادق سرمد را پیشنهاد می‌کنم:
… ای آن‌که در لباس وکالت شدی، بدان
این شغل پاسداری حق و فضیلت است
سربازی عدالت و حرّیت است و نیست
این شغل، شغل آن‌که پیِ کسب دولت است
برتر کدام دولت است از دولت وکیل
کو حافظ و امین حق و عِرض ملت است
… پروانۀ وکالت اگر خوانده‌ای درست
فرمانِ حمله بر سر ظلم و مذلّت است «صادق سرمدی»
*عضو هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری استان بوشهر
- منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی
Saturday, 13 September , 2025