دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از حرفه‌ها، به‌ویژه حرفه‌های حساس که با جان و مال مردم سرو کار دارند، در حرفه وکالت نیز افرادی به دلایل مختلف شأن این جایگاه را در نگاه عمومی تنزل داده و موجب سلب اعتماد بخشی از جامعه نسبت به این حرفه شده‌اند. با این حال، گروهی از وکلا همچنان بر مدار اخلاق، وجدان و رعایت حقوق فردی موکل حرکت کرده و جایگاه حرفه‌ای وکالت را حفظ کرده‌اند.

با همین رویکرد، وب سایت خبری دادورزی گفت‌وگویی با جمعی از جامعه وکالتی استان بوشهر، اعم از وکلای جوان، پیشکسوت و وکلایی که در هر یک از دو نهاد کانون وکلا و مرکز وکلای استان دارای مسئولیت اجرایی هستند، انجام داده است. این گفت‌وگوها به صورت جداگانه در سایت منتشر خواهد شد.

دادورزی: اصول اخلاق حرفه‌ای در وکالت چیست؟

محمدی: اخلاق حرفه‌ای وکالت، مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌هایی است که راهنمای رفتار وکیل در برخورد با موکلان، دادگاه‌ها، همکاران و جامعه است. این اصول شامل صداقت، انصاف، رعایت محرمانگی، احترام به قوانین و مقررات و تعهد به عدالت است. وکلا موظف‌اند همواره در جهت منافع موکلان خود عمل کنند، اما نباید این منافع را بر اصول اخلاقی و قانونی مقدم بدانند. وکلا باید در تمامی تعاملات خود، چه با موکلین، چه با دادگاه‌ها و چه با همکاران، به این اصول متعهد باشند تا اعتماد عمومی به نظام حقوقی حفظ شود و عدالت در جامعه تحقق یابد.

دادورزی: رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت چه تأثیری بر اعتماد عمومی به نهاد وکالت دارد؟ چه مواردی از نقض اخلاق حرفه‌ای در جامعه وکالت دیده‌اید که به نظرتان نگران‌کننده است؟

محمدی: به دلایل متعدد بسیار حائز اهمیت است. اولاً این اصول به حفظ و تقویت اعتماد عمومی به نظام حقوقی کمک می‌کند. وقتی مردم مشاهده می‌کنند که وکلا به صداقت، انصاف و عدالت پایبند هستند، اعتماد بیشتری به سیستم قضایی پیدا می‌کنند و با اطمینان بیشتری به دنبال اجرای حقوق خود می‌روند.

ثانیاً رعایت اخلاق حرفه‌ای در شغل وکالت به حفظ و ارتقای حیثیت و اعتبار حرفه وکالت منجر می‌شود. وکلا به عنوان مدافعان حقوقی افراد، نقش مهمی در جامعه ایفا می‌کنند و رفتار اخلاقی آنها می‌تواند تصویر کلی جامعه از عدالت و انصاف را بهبود بخشد.

ثالثاً این اصول به وکلا کمک می‌کند تا روابط کاری مؤثرتری با موکلان، همکاران و سایر افراد دخیل در فرآیند قضایی برقرار کنند. احترام و رعایت محرمانگی، پایه‌های اساسی برای ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد و همکاری هستند.

بعضاً و به میزان اندک در رفتار بعضی از وکلا، عدم رعایت مصلحت موکل و نیز عدم رعایت محرمانگی اطلاعات خصوصی موکل دیده شده که موجب نگرانی است و باید رفع گردد.

دادورزی: آیا وکیل فقط در برابر موکل مسئول است یا مسئولیت‌های اخلاقی دیگری هم نسبت به شأن دادگاه، جامعه یا حتی طرف مقابل پرونده هم دارد؟

محمدی: همان‌طور که در سوگندنامه وکالت، همه وکلا سوگند یاد نموده‌اند، باید علاوه بر موکل، نسبت به اشخاص و مقامات قضایی و اداری و همکاران و اصحاب دعوی و سایر اشخاص، رعایت احترام را نموده و از اعمال خصوصی و کینه‌توزی و انتقام‌جویی احتراز کنند.

دادورزی: آیا تا به حال در موقعیتی قرار گرفته‌اید که بین منافع موکل و اصول اخلاقی تعارضی احساس کنید؟

محمدی: بنده در چنین موقعیتی قرار نگرفته‌ام، ولی اگر قرار بگیرم، یقیناً بدون اینکه به سایر حقوق موکل آسیبی بزنم، در وهله اول سعی می‌کنم ایشان را به رعایت اخلاق و قوانین ارشاد کنم و اگر توجهی ننمود، از ادامه وکالت و دفاع از ایشان انصراف می‌دهم.

دادورزی: آیا رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت همیشه با منافع مالی یا موفقیت در پرونده‌ها در یک ترازوست؟

محمدی: خیر. بسیاری از مواقع وجود داشته که با رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت، ضررهای مالی به وکیل وارد شده است. مثلاً وقتی از ادامه وکالت موکل انصراف دهیم، یقیناً مبالغ حق‌الوکاله دریافتی را باید استرداد کنیم. ولی از نظر بنده، یک سود معنوی در رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت نهفته است که در آینده به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم، منجر به سود مالی می‌گردد.

دادورزی: آیا آموزش کافی درباره اخلاق حرفه‌ای در دوره‌های کارآموزی وکالت ارائه می‌شود؟

محمدی: در دوره‌های کارآموزی وکالت، در حد توان و فرصتی که وجود دارد، آموزش داده می‌شود؛ ولی به اعتقاد بنده سطح و میزان این آموزش‌ها باید خیلی بیشتر شود. چراکه نتیجه آموزش‌های بیشتر، یقیناً باعث بهبود اعتماد عمومی به نهاد وکالت و دستگاه عدالت و نیز به شخص وکیل می‌گردد و همه این‌ها به نوعی منتفع می‌گردند.

دادورزی: چطور می‌توان فرهنگ اخلاق‌مداری را بین وکلا تقویت کرد؟ نقش مرکز وکلا در این زمینه چیست؟

محمدی: به اعتقاد بنده باید در کلاس‌های آموزشی و با استفاده از اساتید اهل علم، از فرهنگ اخلاق‌مداری اهل بیت و ائمه اطهار در تمامی امور زندگی شخصی و کاری گفتگو شود و اگر در کارهایمان سیره اهل بیت را سرلوحه قرار دهیم، یقیناً هم به خودمان و هم به جامعه مدنی و وکالت سود می‌رسانیم.

دادورزی: به نظر شما ساختارهای نظارتی موجود بر رفتار حرفه‌ای وکلا را کافی می‌دانید؟

محمدی: ساختارهایی که بر اخلاق حرفه‌ای نظارت دارند تاکنون به خوبی عمل کرده‌اند، ولی جا دارد با توجه به پیشرفت روزافزون در علوم و تکنولوژی، به طرق مقتضی دیگر، هم در بحث آموزش و هم در بحث نظارت، ساختار را ارتقا داد.

دادورزی: اگر بخواهید به وکلای جوان فقط یک جمله درباره اخلاق حرفه‌ای بگویید، آن جمله چیست؟

محمدی: رعایت اخلاق حرفه‌ای در درازمدت موجب سودهای مادی و معنوی گسترده و فراتر از آن، موجب خشنودی خداوند خواهد شد.