دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از حرفه‌ها، به‌ویژه حرفه‌های حساس که با جان و مال مردم سرو کار دارند، در حرفه وکالت نیز افرادی به دلایل مختلف شأن این جایگاه را در نگاه عمومی تنزل داده و موجب سلب اعتماد بخشی از جامعه نسبت به این حرفه شده‌اند. با این حال، گروهی از وکلا همچنان بر مدار اخلاق، وجدان و رعایت حقوق فردی موکل حرکت کرده و جایگاه حرفه‌ای وکالت را حفظ کرده‌اند.

با همین رویکرد، وب سایت خبری دادورزی گفت‌وگویی با جمعی از جامعه وکالتی استان بوشهر، اعم از وکلای جوان، پیشکسوت و وکلایی که در هر یک از دو نهاد کانون وکلا و مرکز وکلای استان دارای مسئولیت اجرایی هستند، انجام داده است. این گفت‌وگوها به صورت جداگانه در سایت منتشر خواهد شد.

دادورزی: اصول اخلاق حرفه‌ای در وکالت چیست؟

بهمیاری: اخلاق حرفه‌ای، مجموعه‌ای از قواعد و ضوابط خاص اخلاقی است که وکیل باید به فراخور حرفه وکالت به آن پایبند باشد. اصولی همچون رعایت آداب و رسوم معاشرت در اجتماع، رعایت ادب و نزاکت نسبت به موکل، همکاران و جامعه، پرهیز از رفتارهای نابهنجار اجتماعی و پوشش‌های نامتعارف و نامتناسب، امتناع و پرهیز از ارتکاب تخلفات انتظامی.

دادورزی: رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت چه تأثیری بر اعتماد عمومی به نهاد وکالت دارد؟ چه مواردی از نقض اخلاق حرفه‌ای در جامعه وکالت دیده‌اید که به نظرتان نگران‌کننده است؟

بهمیاری: رعایت اخلاق حرفه‌ای علاوه بر این‌که عاملی بازدارنده از ارتکاب تخلفات انتظامی است و وکلا را از قضاوت، پیش‌داوری و سوءظن در اجتماع مصون می‌دارد؛ چهره‌ای مثبت از این قشر به جامعه نشان می‌دهد که این امر نقش بسزایی در اعتمادسازی عمومی نسبت به وکلا و جامعه دارد.

امروزه رشد سریع پدیده «وکیل‌بلاگری» در صورتی‌که در چهارچوب رعایت قوانین، نظامات و اخلاق حرفه‌ای نباشد، کمی نگران‌کننده است.

دادورزی: آیا وکیل فقط در برابر موکل خود مسئول است یا مسئولیت‌های اخلاقی دیگری هم نسبت به شأن دادگاه، جامعه یا حتی طرف مقابل پرونده هم دارد؟

بهمیاری: وکالت از استثنایی‌ترین مشاغل آزادی محسوب می‌شود که از یک طرف در عالم حقوق و جامعه حقوقی فعالیت دارد و از طرف دیگر در اجتماع آزاد است. لیکن به دلیل این‌که حرفه وکالت شأن خاص خود را دارد، وکیل باید در اجتماع نیز مقید به رعایت آیین خاص رفتاری باشد تا شأن و حرمت حرفه وکالت رعایت شود.

در واقع رفتار وکیل باید به گونه‌ای باشد که از یک سو از دید عموم به ایشان به عنوان یک قشر فرهیخته نگریسته شود و از سوی دیگر حرمت و احترام وکلا در اجتماع حفظ گردد؛ به نحوی که نه تنها قضات، کارمندان و مأمورین قضایی و انتظامی، بلکه عامه نیز خود را مجاب و ملزم بدانند که با وکیل به نحو شایسته و با احترام بیشتری رفتار نمایند.

دادورزی: آیا تا به حال در موقعیتی قرار گرفته‌اید که بین منافع موکل و اصول اخلاقی تعارضی احساس کنید؟ چگونه برخورد کردید؟

بهمیاری: خیر؛ چون قبل از قبول وکالت، پرونده را با مداقه بررسی نموده و اگر مغایر با اصول اخلاقی باشد، از اخذ پرونده امتناع می‌نمایم.

دادورزی: آیا رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت همیشه با منافع مالی یا موفقیت در پرونده‌ها در یک ترازوست؟

بهمیاری: پیروی از اصول اخلاق حرفه‌ای در ابتدا باعث جذب موکل و اخذ پرونده است و با گذشت زمان موجب اعتمادسازی عمومی، افزایش اعتبار، کسب درآمد و منفعت مالی بیشتر و ایجاد یک برند شخصی می‌شود که همگی نقش بسزایی در موفقیت بیشتر وکیل دارد.

دادورزی: آیا آموزش کافی درباره اخلاق حرفه‌ای در دوره‌های کارآموزی وکالت ارائه می‌شود؟

بهمیاری: براساس ماده ۵۴ اصلاحی آیین‌نامه لایحه استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۴۰۰، کارآموزان باید صد ساعت دوره آموزشی را طی کنند که طبق سرفصل دروس ارائه‌شده از اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری (اسکودا)، یکی از این دروس که در پنجاه ساعت دوره اول باید به کارآموزان تدریس شود، درس «اخلاق حرفه‌ای» است که باید توسط مدرسین متخصص ارائه گردد. در واقع از سال ۱۴۰۰ با تصویب آیین‌نامه جدید از طرف اسکودا و کانون‌ها به آموزش اخلاق حرفه‌ای نگاه ویژه‌ای شده که نشان‌دهنده حساسیت این امر در حوزه وکالت است.

دادورزی: چطور می‌توان فرهنگ اخلاق‌مداری را بین وکلا تقویت کرد؟ نقش کانون وکلا در این زمینه چیست؟

بهمیاری: از طریق برگزاری جلسات هم‌اندیشی با معمرین و پیشکسوتان وکالت و در اختیار گذاردن تجربیات خود به وکلای جوان‌تر و کارآموزان، برگزاری کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزشی بیشتر در این حوزه، تشکیل اتاق فکر متشکل از معمرین، پیشکسوتان، وکلای باتجربه، وکلای جوان و حتی کارآموزان، تهیه و نشر کلیپ‌ها، تیزرها و موشن‌گرافی‌ها در همین رابطه از طریق روابط عمومی، انتشار مقالات و یادداشت‌های مرتبط در نشریات و سایت‌های کانون‌ها.

دادورزی: به نظر شما ساختارهای نظارتی موجود بر رفتار حرفه‌ای وکلا را کافی می‌دانید؟

بهمیاری: بله؛ باتوجه به این‌که اداره نظارت و بازرسی، دادسرا و دادگاه کانون جزو ارکان مهم کانون با سازوکارهای مشخص هستند که مسئولیت ارشاد، تعقیب و محکومیت وکیل را به عهده دارند، ساختارهای نظارتی موجود کافی است. مضافاً این‌که کانون‌ها مؤسساتی خودانتظام و مستقل هستند و ورود و مداخله نهادها و سازمان‌های بیرونی باعث نقض استقلال کانون وکلا می‌شود.

هرچند که طبق قانون، مرجع اعتراض به احکام صادره از شعب دادگاه کانون، دادگاه انتظامی قضات است، اما حتی‌المقدور اگر موردی هست باید سعی و تلاش شود در چهارچوب قانون و نظامات، قضیه در خود کانون حل‌وفصل شود.

دادورزی: اگر بخواهید به وکلای جوان فقط یک جمله درباره اخلاق حرفه‌ای بگویید، آن جمله چیست؟

بهمیاری: برخورداری از دانش روز در حوزه وکالت، رعایت احترام معمرین و وکلای پیشکسوت، مطالبه‌گری در عین رعایت ادب و نزاکت، دوری جستن از حواشی، حفظ سلامت نفس و داشتن پوشش مناسب و در شأن، موجب تقویت و ارتقای اعتبار یک وکیل حرفه‌ای می‌شود.

*عضو هیئت مدیره کانون وکلای دادگستری استان بوشهر