دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از […]
دادورزی؛ راضیه‌عقیلی‌مهر: وکیل تنها نماینده حقوقی موکل نیست، بلکه چهره‌ای با موقعیت اجتماعی والا در بستر قضایی و عدالت پروری جامعه است. جامعه تغییر کرده است و انتظار مردم از وکلا فراتر از دانش حقوقی صرف شده است. امروز مردم بیش از هر زمان دیگری به اخلاق و وجدان وکیل اهمیت می‌دهند. همانند بسیاری از حرفه‌ها، به‌ویژه حرفه‌های حساس که با جان و مال مردم سرو کار دارند، در حرفه وکالت نیز افرادی به دلایل مختلف شأن این جایگاه را در نگاه عمومی تنزل داده و موجب سلب اعتماد بخشی از جامعه نسبت به این حرفه شده‌اند. با این حال، گروهی از وکلا همچنان بر مدار اخلاق، وجدان و رعایت حقوق فردی موکل حرکت کرده و جایگاه حرفه‌ای وکالت را حفظ کرده‌اند.
با همین رویکرد، وب سایت خبری دادورزی گفت‌وگویی با جمعی از جامعه وکالتی استان بوشهر، اعم از وکلای جوان، پیشکسوت و وکلایی که در هر یک از دو نهاد کانون وکلا و مرکز وکلای استان دارای مسئولیت اجرایی هستند، انجام داده است. این گفت‌وگوها به صورت جداگانه در سایت منتشر خواهد شد.
دادورزی: اصول اخلاق حرفه‌ای در وکالت چیست؟
کرمی‌منفرد: اصول اخلاق حرفه‌ای در وکالت در پایبندی به سوگندنامه وکالت خلاصه می‌شود. این اصول، ستون اصلی حرفه شریف وکالت و ضامن بقای اعتماد عمومی به نهاد وکالت است. اخلاق حرفه‌ای فراتر از قوانین و آیین‌نامه‌ها، قوانین نانوشته‌ای است که به تعهدات وجدانی و مسئولیت‌های انسانی و اجتماعی وکیل وابسته است. وکیل باید در مقام مدافع قانون و عدالت، نه تنها حافظ حقوق موکل خود باشد، بلکه با حفظ حیثیت حرفه‌ای، به پاسداری از شأن والای وکالت و دستگاه قضایی و حراست از اعتماد عمومی بپردازد.
دادورزی: رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت چه تأثیری بر اعتماد عمومی به نهاد وکالت دارد؟ چه مواردی از نقض اخلاق حرفه‌ای در جامعه وکالت دیده‌اید که به نظرتان نگران‌کننده است؟
کرمی‌منفرد: اعتماد عمومی به نهاد وکالت همانند شیشه‌ای ظریف است که تنها با رعایت دقیق اخلاق حرفه‌ای محفوظ می‌ماند. اگر مردم باور داشته باشند که وکلا شجاعانه در مسیر عدالت‌خواهی و در چارچوب اصول اخلاقی گام برمی‌دارند و احقاق حقوق مردم، عدالت و انصاف را فدای منافع شخصی خود نمی‌کنند، نه تنها به شخص وکیل بلکه به کل جامعه وکالت و نظام قضایی و حقوقی کشور اعتماد خواهند کرد.
با این حال، نقض اخلاق حرفه‌ای گاهی در قالب رفتارهای به ظاهر کوچک اما عمیقاً آسیب‌زا رخ می‌دهد؛ مانند: تضمین نتیجه، تبلیغات گمراه‌کننده و غیرواقعی، افشای اسرار موکل، سوءاستفاده از ناآگاهی حقوقی مردم یا رقابت‌های ناسالم میان همکاران. این مسئله برای ما به‌عنوان متولیان آموزش و نظارت نگران‌کننده است و نشان می‌دهد باید بیش از پیش بر آموزش اخلاق و فرهنگ‌سازی حرفه‌ای تأکید کنیم.
دادورزی: آیا وکیل فقط در برابر موکل خود مسئول است یا مسئولیت‌های اخلاقی دیگری هم نسبت به شأن دادگاه، جامعه یا حتی طرف مقابل پرونده دارد؟
کرمی‌منفرد: وکیل تنها وکیل موکل خود نیست؛ او وکیل عدالت است. هرچند وظیفه اصلی وکیل دفاع از منافع قانونی موکل است، وکیل هم‌زمان وظیفه دارد شأن و جایگاه دادگاه را حفظ کند، به حقوق طرف مقابل احترام بگذارد و مصلحت عمومی جامعه را در نظر داشته باشد. اگر وکالت صرفاً به یک رابطه قراردادی میان وکیل و موکل تقلیل یابد، عدالت آسیب می‌بیند. اما زمانی که وکیل خود را امانت‌دار عدالت بداند، حرفه وکالت به رسالت اصلی خود بازمی‌گردد.
دادورزی: آیا تا به حال در موقعیتی قرار گرفته‌اید که بین منافع موکل و اصول اخلاقی تعارضی احساس کنید؟ چگونه برخورد کردید؟
کرمی‌منفرد: این موقعیت، آزمون واقعی وجدان حرفه‌ای یک وکیل است. در تجربه شخصی، مواردی پیش آمده که خواسته‌های موکل با اصول اخلاقی یا الزامات قانونی تعارض داشته است. در چنین شرایطی، نخستین گام، گفت‌وگوی شفاف و صادقانه با موکل است تا او را نسبت به پیامدهای تصمیمش آگاه کنم. اگر موکل همچنان بر خواسته‌ای غیرقانونی یا غیراخلاقی اصرار ورزد، مسیر درست، کناره‌گیری از وکالت آن پرونده است.
موفقیت در یک پرونده به قیمت نقض اخلاق حرفه‌ای، پیروزی نیست؛ بلکه شکستی عمیق است که وجهه حرفه و وجدان وکیل را خدشه‌دار می‌کند.
دادورزی: آیا رعایت اخلاق حرفه‌ای وکالت همیشه با منافع مالی یا موفقیت در پرونده‌ها در یک ترازوست؟
کرمی‌منفرد: در نگاه ابتدایی و گذرا ممکن است به نظر برسد که رعایت اخلاق حرفه‌ای گاهی با منافع مالی یا موفقیت سریع در پرونده‌ها تعارض دارد؛ اما در واقعیت، اخلاق حرفه‌ای سرمایه‌ای بلندمدت برای وکیل است.
موکلانی که صداقت، شفافیت و تعهد اخلاقی وکیل را مشاهده می‌کنند، اعتمادشان عمیق‌تر می‌شود و این اعتماد به اعتبار پایدار وکالت می‌انجامد. موفقیت بدون اخلاق همچون بنایی بر شن‌های روان است؛ دیر یا زود فرو خواهد ریخت. اما موفقیتی که بر پایه اصول اخلاقی بنا شود، ماندگار خواهد بود.
دادورزی: آیا آموزش کافی درباره اخلاق حرفه‌ای در دوره‌های کارآموزی وکالت ارائه می‌شود؟
کرمی‌منفرد: در سال‌های اخیر موضوع اخلاق حرفه‌ای به طور ویژه در برنامه‌های کارآموزی مرکز وکلا مورد توجه قرار گرفته است. اخلاق حرفه‌ای وکالت به‌عنوان یک درس پیش‌بینی شده که گذراندن آن برای کارآموزان در دوره توجیهی و قبل از تحویل دفترچه کارآموزی الزامی است. در استان بوشهر نیز کوشیده‌ایم با برگزاری کارگاه‌ها، سخنرانی‌ها و دوره‌های تخصصی، کارآموزان را نه تنها با قوانین بلکه با چالش‌های واقعی اخلاقی مواجه کنیم. البته این مسیر نیازمند تقویت و بازنگری مستمر است. اخلاق حرفه‌ای صرفاً با تدریس تئوری منتقل نمی‌شود؛ بلکه با الگو‌سازی و فرهنگ‌سازی، درونی می‌گردد.
دادورزی: چطور می‌توان فرهنگ اخلاق‌مداری را بین وکلا تقویت کرد؟ نقش کانون وکلا و مرکز وکلا در این زمینه چیست؟
کرمی‌منفرد: فرهنگ اخلاق‌مداری با بخشنامه یا دستور اداری ایجاد نمی‌شود؛ بلکه نیازمند سه رکن اساسی است:
۱. آموزش هدفمند: از نخستین روز ورود کارآموز به حرفه وکالت، اخلاق باید به‌عنوان یک اصل بنیادین آموزش داده شود. ۲. الگو‌سازی: وکلای باسابقه باید با رفتار خود الگویی الهام‌بخش برای نسل جوان باشند. ۳. نظارت مؤثر: نقض اخلاق حرفه‌ای باید با واکنش قاطع و قانونی مواجه شود.
مراکز وکلا و کانون‌های وکلا وظیفه دارند با ایجاد کارگروه‌های تخصصی، انتشار دستورالعمل‌های روشن، برگزاری همایش‌ها و کارگاه‌های اخلاق حرفه‌ای و در نهایت برخورد قاطع و غیرقابل اغماض با متخلفان، این فرهنگ را نهادینه کنند.
دادورزی: به نظر شما ساختارهای نظارتی موجود بر رفتار حرفه‌ای وکلا را کافی می‌دانید؟
کرمی‌منفرد: ساختارهای موجود در نظارت بر رفتار حرفه‌ای وکلا پایه‌گذاری مناسبی دارند، اما کافی نیستند. با توجه به پیچیدگی‌های امروز جامعه وکالت، نیازمند سیستم‌های نظارتی هوشمند، شفاف و به‌روز هستیم که هم پیشگیرانه عمل کنند و هم در صورت وقوع تخلف، سریع و عادلانه برخورد نمایند. در کنار نظارت رسمی، باید نظارت اجتماعی را نیز تقویت کرد؛ یعنی جامعه وکلا خود به‌گونه‌ای فرهنگ‌سازی کند که رفتارهای غیراخلاقی در درون جامعه به‌سرعت شناسایی و اصلاح شود.
دادورزی: اگر بخواهید به وکلای جوان فقط یک جمله درباره اخلاق حرفه‌ای بگویید، آن جمله چیست؟
کرمی‌منفرد: هیچ پرونده‌ای ارزش آن را ندارد که وجدان و اعتبار حرفه‌ای‌تان را در پای آن قربانی کنید. اخلاق حرفه‌ای نه فقط زینت وکالت، که روح زنده آن است. همواره فرازهای سوگندنامه را نصب‌العین خود قرار دهید و مراقب باشید خود یا دیگران به شرافتتان که وثیقه سوگندتان است شک نکنند.
*رئیس کمیسیون کارآموزی و آموزش مرکز وکلای استان بوشهر
- منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی
Monday, 15 September , 2025