با توجه به مشکلات عدیده‎ ای که این روزها در جامعه رخ می‎ دهد، توهین و فحاشی افراد به یکدیگر یکی از عواقب این هنجار اجتماعی تلقی می‎ شود. در قانون مجازات اسلامی نیز این عمل نکوهش شده و قانونگذار آن را جرم تلقی و برای آن حبس، شلاق یا جزای نقدی وضع کرده است.
‎‎دامنه توهین محدود به فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نیست. بنابراین توهین می‎ تواند به وسیله ی اعمال و رفتار هم محقق شود.
توهین ممکن است به وسیله تصویر باشد و همچنین ممکن است کتبی یا شفاهی باشد. توهین ممکن است غیابی هم باشد و حضور کسی که به او توهین شده، حتماً لازم نیست.
‎توهین باید نسبت به افراد باشد و توهین به اشخاص حقوقی مثل ادارات قابل تحقق نیست. در جرم توهین، صرف توهین کردن به افراد کافی است. حتی اگر نتیجه مورد نظر مجرم نیز محقق نشود.
‎توهین به‎ صورت ترک فعل هم قابل تحقق است. مثل اینکه نام شخصی را به قصد اهانت به‎ صورت عادی (بدون لقب) بکار ببرند یا در مواردی به قصد اهانت از احترام به کسی خودداری کنند.
‎فحش بودن یا فحش نبودن یک لفظ، مفهومی است که به اعتبار زمان و مکان تغییرپذیر بوده و تشخیص آن با در نظر گرفتن عرف و عادت، زمان، مکان و شخصیت طرفین با دادگاه است.

شرایط تحقق جرم توهین
برای محقق شدن جرم توهین وجود سه شرط الزامی است:
الف) عنصر قانونی: عنصر قانونی جرم بدین معناست که باید این عمل در نظر قانونگذار، جرم تلقی شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد.
بنابراین در درجه اول، عمل فرد باید مطابق با اصل قانونی بودن جرایم و مجازات، جرم توهین تلقی شده و مطابق با آن مجازاتی برای آن در نظر گرفته شود.
ب) عنصر مادی: دومین شرط لازم جهت تحقق جرم توهین، وجود عنصر مادی جرم است.عنصر مادی شامل اعمال و رفتارهایی است که از ناحیه مرتکب جرم اتفاق می‎ افتد که این اعمال شامل گفتار، رفتار، نوشتار و … می‎ شود. وقتی این اعمال به قصد توهین کردن به فرد یا افرادی توسط مرتکب جرم به وقوع پیوست، می‎ توان گفت که جرم توهین اتفاق افتاده است.
البته تشخیص اینکه این اعمال تا چه میزان توهین تلقی می ‎شود، با دادگاه است.
ج) عنصر روانی: در بحث عنصر روانی جرم، این موضوع مورد بررسی قرار می‎ گیرد که آیا مرتکب جرم، عمداً و با داشتن سوء نیت و با طرح و نقشه قبلی، قصد توهین به فرد را داشته است یا خیر.
قانونگذار، صرف داشتن سوء نیت را در تحقق جرم توهین، کافی دانسته و اعلام کرده است که به صرف به‎ کار بردن الفاظ ناشایست نسبت به کسی، جرم توهین اتفاق افتاده است؛ اعم از اینکه ضرری به توهین‎ شونده وارد شده باشد یا خیر.

انواع توهین
از نظر کلی، توهین به دو دسته توهین ساده و توهین مشدد تقسیم می‎ شود.

توهین ساده چیست؟
توهین ساده شامل به‎ کار بردن الفاظی است که صراحتاً علیه فردی به‎ طور مستقیم به‎ کار برده می‎ شود و شامل کیفیات مشدده مجازات نیست.
نکته مهم این است که توهین باید علیه یک شخص حقیقی و در قید حیات باشد و توهین علیه کسی که فوت کرده است، مصداق ندارد.
توهین باید حضوری یا علنی باشد. هر کدام از این موارد (حضوری یا علنی بودن) که اتفاق بیفتد جرم توهین، محقق شده است.
منظور از حضوری بودن به معنای این است که توهین‎ کننده، حضور فیزیکی داشته باشد یا از طریق ارسال ایمیل یا پیامک یا … به فرد دیگری توهین کند.
منظور از علنی بودن این است که صرفاً حضور شاهد الزامی نیست. یعنی حتی اگر توهین در یک مکان عمومی و بدون شاهد هم اتفاق بیفتد باز هم توهین تلقی می ‎شود.

مجازات توهین ساده
مطابق با ماده ۶۰۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد، موجب مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.

توهین مشدد چیست؟
به گزارش سایت عدالت‎ سرا، توهین مشدد شامل اهانت به افراد یا اشخاصی است که باعث می‎ شود مجازات سنگین‏ تری در پی داشته باشد.
توهین به افرادی از قبیل یکی از رؤسای قوای سه‎ گانه یا معاونان آن ها، هر یک از وزرا، نمایندگان مجلس، نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان و … شامل توهین مشدد است.
مطابق با ماده ۶۰۹ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، هرکس با توجه به سمت، به یکی از روسای سه قوه یا معاونان رییس‎ جمهور یا وزرا یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات یا اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه‎ها و موسسات و شرکت‎ های دولتی و شهرداری‎ ها، در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین کند، به سه تا ۶ ماه حبس یا تا ۷۴ ضربه شلاق یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‎ شود.
توهین به مقدسات اسلام نیز شامل توهین مشدد است.
مطابق با ماده ۵۱۳ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، هرکس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین (ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت کند، اگر مشمول حکم‌ ساب‌النبی باشد، اعدام می‌شود و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.
توهین به بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام معظم رهبری نیز، توهین مشدد است.
همچنین بر اساس ماده ۵۱۴ این قانون، هرکس به حضرت امام خمینی (ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری به نحوی از انحا اهانت کند به حبس از ۶ ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
اهانت به رییس کشور خارجی یا نماینده آن که در قلمرو ایران وارد شده است نیز شامل توهین مشدد است.
در ماده ۵۱۷ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ نیز آمده است که هرکس علناً نسبت به رییس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن که در قلمرو خاک ایران وارد شده است، توهین کند، به یک تا سه ماه حبس محکوم می‌شود؛ مشروط به اینکه در آن کشور نیز در مورد مذکور نسبت به ایران معامله متقابل بشود.
تبصره – اعمال مواد این فصل منوط به تقاضای دولت مربوطه یا نماینده سیاسی آن دولت یا مطالبه مجنی‌علیه یا ولی او است و در صورت استرداد تقاضا تعقیب جزائی نیز موقوف خواهد شد.

نکات مهم در ارتباط با دعوای توهین
فیلم ضبط شده توسط دوربین مدار بسته به عنوان دلیل اثباتی جرم توهین قابل استناد است.
اگر متهم از طریق ارسال پیامک و مزاحمت تلفنی مبادرت به توهین و فحاشی کند، مورد از موارد تعدد مادی مختلف است که به استناد ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، مستوجب جمع مجازات می ‎شود.
اگر فردی بنا بر دلایل و مستنداتی مبادرت به شکایت و احقاق حق از مرجع قضایی کند و این شکایت متضمن توهین و افترا به کسی باشد، این شکایت را نمی ‎توان افترا محسوب کرد. چون در راستای احقاق حق بوده است.
توهین از جمله جرایمی است که شاکی خود باید مستمع و شنونده باشد تا شنیدن الفاظ موجب وهن وی شود.
توهین نظامی منفصل از خدمت به مافوق سابق نه جرم نظامی است، نه توهین به مافوق.
رسیدگی به توهین به مقامات ارشد نظام از طریق انتشار مطالب در فضای مجازی اینترنت، در صلاحیت دادگاه عمومی جزایی است نه دادگاه کیفری استان.
صرف اعتراض، توهین یا مشاجره لفظی در کلانتری یا ایستگاه نیروی انتظامی از مصادیق اخلال در نظم عمومی نیست.
قرابت و آشنایی طرفین مانع تحقق بزه مزاحمت تلفنی است، اما تلفن می‌تواند وسیله ارتکاب بزه توهین یا تهدید تلقی شود.
ذکر صریح الفاظ توهین‌آمیز در شکوائیه ضروری است.

روزنامه حمایت شماره ۵۰۳۴ ـ ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ صفحه ۵