چک مشروط، چکی است که پرداخت مبلغ آن منوط به تحقق امر یا شرطی شده است و تا زمانی که آن شرط محقق نشود، چک پرداخت نمی‌شود. چک از جمله اسناد تجاری است و فلسفه وجود اسناد تجاری این است که برای تسهیل در معاملات و سایر موارد، جایگزین پول باشند.

طبق قانون تجارت، چک نیز همانند سایر اسناد تجاری در راستای جایگزینی پول باید به‌صورت چک روز باشد. یعنی مثلا همان زمان و همان روزی که چک صادر می‌شود، قابل وصول باشد، اما با گذشت زمان، چک وعده‎دار نیز به رسمیت شناخته شد.

با این وجود چک دارای نکات مختلفی است که هر کدام می‌تواند نتایج و احکامی دربر داشته باشد. برای مثال اگر در چکی که صادر شده، شرطی درج شده باشد، بسیاری از مزایای چک را از دست می‎دهد.

برای مثال در متن چک این‎گونه شرط شده که وصول چک مشروط یا منوط به این است که دارنده چک، سند ملکی را به نام فروشنده منتقل کند.گاهی، آنچه در متن چک درج می‌شود، شرط نیست و فقط علت صدور چک درج می‌شود که در این صورت، ایرادی متوجه چک نیست و نباید عبارت مورد نظر را «شرط» در نظر گرفت.برای مثال، اگر در متن چک آمده است که «برای معامله ماشین» یا «برای فروختن ملک» و  این موارد در واقع سبب و علتی که چک برای آن صادر شده است را توضیح می‎دهند؛ نه این که وصول چک را منوط به امری کنند.

وصول چک مشروط در بانک

اگر چک مشروط در تاریخ و سررسید معین مندرج در آن، به بانک برود، بانک کاری به وجود شرط ندارد و اگر حساب فرد، موجودی داشته باشد، آن را پرداخت می‎کند. اما همین چک اگر با عدم موجودی همراه شود، آثار دیگری دارد که به آن خواهیم پرداخت.

برای وصول چک مشروط نمی‌توان از دادگاه درخواست صدور اجراییه کرد. فرض کنیم چک مشروط شما وصول نشده و شما به عنوان دارنده چک، از سوی بانک از لحاظ قانونی حمایت می‌شوید. به همین دلیل قانون مقرر کرده است که اگر چک برگشت خورد یا گواهی عدم پرداخت صادر شد، می‌توان از دادگاه بدون رسیدگی، برای وصول آن درخواست صدور اجراییه کرد.

اما مشکل اینجاست که این مزیت هم در قانون جدید صدور چک برای چک مشروط وضع نشده است؛ یعنی اگر چک شما مشروط باشد، نمی‌توان از مزیت قانون جدید که اجراییه مستقیم باشد، برخوردار شوید و تنها راه موجود، اقامه دعواست و دادگاه نیز زمانی، حکم به نفع شما صادر می‎کند که شرط مزبور مثلا سند زدن یا تسلیم کردن محقق شده باشد.

چک مشروط قابلیت مطالبه از اداره ثبت ندارد

از آثار دیگری که چک مشروط دارد، این است که از طریق اداره ثبت نیز قابل مطالبه نیست. لذا اگر چه بانک به بررسی چک نمی‌پردازد و وجه چک را تادیه می‌کند، اما در صورت عدم وصول آن، تنها راه دارنده از میان راه‌های مختلف برای مطالبه چک، اقامه دعوای حقوقی است که بسته به مبلغ چک در شورای حل اختلاف یا در دادگاه رسیدگی می‌شود.

به این صورت که اگر تا ۵۰ میلیون تومان باشد در شورای حل اختلاف باید طرح دعوا شود و اگر بیشتر از این مبلغ باشد باید در دادگاه طرح دعوا شود. چک مشروط دارای احکام و آثار خاصی است و بیشتر مزیت‌های چک به‎خصوص بهترین مزیت آن که اجراییه مستقیم از طریق دادگاه است را ندارد.

در نهایت به طور کلی باید گفت چک مشروط، چکی است که پرداخت مبلغ آن منوط به تحقق امر یا شرطی شده است و تا زمانی که آن شرط محقق نشود، چک پرداخت نمی‌شود. البته اگر به بانک مراجعه شود و صادرکننده موجودی داشته باشد، بانک کاری به تحقق شرط ندارد و وجه چک را پرداخت می‎کند. اما اگر چک پرداخت نشد تنها راه موجود، اقامه دعواست.

منبع: روزنامه حمایت