یکی از اهداف ازدواج برای بسیاری از زوجین، فرزندآوری است. اما در بعضی مواقع اتفاق می‎افتد که به هر دلیلی امکان داشتن فرزند برای آنها وجود ندارد. در این حالت بعضی از این زن و شوهرها تصمیم می‎گیرند کودکی را به عنوان فرزندخوانده خود بپذیرند.حتی در مواردی شاهد آن هستیم که زن و شوهرهایی که دارای فرزند هستند، نیز به سراغ گرفتن فرزندخواندگی کودکان بی سرپرست می‎روند.

از آنجایی که این روزها به علت طلاق، فقر یا فوت والدین، تعداد کودکان بی سرپرست رو به افزایش است، حتی زنان و دختران مجرد که شرایط خاصی داشته باشند، نیز می‎توانند سرپرستی کودکان بی سرپرست را تقاضا کنند.

در خصوص اعطای سرپرستی کودکان، قوانین خاصی وجود دارد تا برای مسئولان، اطمینان نسبی به وجود آید که بعد از اعطای فرزندخواندگی، کودکان بی سرپرست نزد خانواده هایی معقول و با شرایط خوب، رشد و نمو پیدا می‎کنند.

 چه کسانی می‎توانند تقاضای فرزندخواندگی کنند؟
بر اساس تعریفی که سازمان بهزیستی کشور ارائه داده، «فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناخته‎‌شده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به ‏خانواده های متقاضی که واجد شرایط قانون جاری حمایت از کودکان بی سرپرست باشند.» سوالی که در اینجا مطرح می‎شود، آن است که چه کسانی می‎توانند تقاضای فرزندخواندگی کنند؟ بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، «افراد زیر می‎توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان درخواست کنند:
الف) زن و شوهری که پنج ‌سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اینکه حداقل یکی ‌از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد .
ب) زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی ‌سال سن داشته باشد .
ج) دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی ‌که حداقل سی ‌سال سن داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت».
البته اگر پزشکی قانونی تشخیص دهد که امکان بچه دار شدن برای زوجی وجود ندارد، شرط پنج سال اعمال نخواهد شد .
مواردی که در بالا ذکر کردیم، برای اخذ فرزندخواندگی بر یکدیگر اولویت دارند.
به این معنا که زن و شوهری که بچه دار نمی‎شوند، بر زن و شوهر دارای فرزند و زن و شوهر دارای فرزند، بر زنان و دختران بدون شوهر، برای دریافت فرزندخوانده ارجحیت دارند .

همچنین در شرایط مساوی، زن و شوهر کمتر از پنجاه سال بر زن و شوهر بالای پنجاه سال برای پذیرش سرپرستی اولویت دارند . زن و شوهر باید همزمان درخواست دهند و برای اخذ سرپرستی، رضایت کامل هر دو نفر آنها شرط است.

 کودکانی که می‎توانند تحت سرپرستی قرار گیرند
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، «سپردن سرپرستی افراد موضوع این قانون در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط ذیل باشند :
الف) امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد
.ب) پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی ‌قهری‌ آنان در قید حیات نباشند .
ج) افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیت‎دار به سازمان بهزیستی سپرده شده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به این سازمان، پدر یا مادر یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشند .
د) هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری، صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح، این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود».
بنابراین به طور خلاصه یاید گفت، کودکانی که والدین و پدربزرگ آنها شناخته شده نبوده یا در قید حیات نیستند. همچنین کودکانی که بیش از دو سال از سپردن آنها به بهزیستی گذشته باشد و کسی برای بردن آنها مراجعه نکرده باشد، می توانند تحت سرپرستی قرار بگیرند

 شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی
قطعا خانواده ها و کسانی که می‎خواهند عهده دار سرپرستی کودکی شوند، باید شرایط خاص اخذ فرزندخواندگی را دارا بوده و چه به لحاظ سلامت جسمی و روحی و چه به لحاظ تمکن مالی، باید وضعیت قابل قبولی داشته باشند.

شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی، شامل این موارد است: زن و شوهر باید تابعیت ایرانی داشته باشند و در صورتی که در خارج از ایران سکونت دارند، می‎توانند درخواست اخذ سرپرستی خود را از طریق سفارتخانه به سازمان بهزیستی ارسال کنند. شرط دیگر پذیرش فرزند خواندگی، اعتقاد به یکی از ادیانی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده، شرط دیگر پذیرش فرزندخواندگی است. مبتلا نبودن به بیماری‎های واگیردار یا صعب العلاج؛ توانایی لازم برای تربیت و نگهداری از کودکان و نوجوانان؛ نداشتن محکومیت جزایی موثر؛ تمکن مالی قابل قبول؛ انجام واجبات و ترک محرمات؛ صلاحیت اخلاقی؛ عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر یا روانگردان؛ مهجور نبودن و نیز اینکه یکی از زوجین حداقل سی سال سن داشته باشد، از دیگر شرایط پذیرش فرزندخواندگی است.

یکی از نکات مهمی که در خصوص سرپرستی وجود دارد، آن است که اگر کسی کودکی را پیدا کند و تمایل به سرپرستی او داشته باشد، در صورتی که شرایط سرپرستی در او احراز شود، برای اخذ فرزندخواندگی او بر دیگران اولویت دارد. نکته دیگر این است که زنان و دختران مجرد تنها می‎توانند سرپرستی دختران را برعهده بگیرند.