بهنام زکی پور وکیل دادگستری

پایگاه خبری دادورزی: در طول تاریخ، انسان نیاز به تامین نیازمندی های خود را داشته است. از نیازهای اولیه شامل خوراک، مسکن و پوشاک تا در سطح عالی شامل رشد و تعالی فردی و اجتماعی است. طبیعتا لازمه ی تامین نیاز، خلق ثروت و دارایی است. خلق ثروت و دارایی از دو طریق ممکن است. یکی از راه فعالیت فیزیکی و دیگری از راه فعالیت ذهنی و اندیشه می باشد. بر همین مبنا دارایی و اموال اشخاص به دو دسته دارایی های ملموس و دارایی ناملموس تقسیم می شود .

اموال فیزیکی در عالم خارج وجود دارد و قابل لمس و مشاهده است. جایگاه اموال فکری ذهن و اندیشه انسان است. حق، رابطه اعتباری بین شخص و مال می باشد . در خصوص اموال فکری موضوع حق، مخلوق فکری یا اثری فکری است. شرط حمایت از این مخلوق ذهنی بیان و ظهور می باشد. اثر فکری بسته به نوع آن به طرق مختلفی بیان می شود. مثلا یک قطعه آهنگ در ذهن آهنگساز خلق شده است سپس به روی ابزار های الکترونیکی سی دی و غیره ضبط می شود. بنابراین آنچه موضوع حقوق فکری را تشکیل می دهد مخلوق ذهنی است که به طرق مختلف می تواند بیان و عرضه شود .

در سده های اخیر دولت ها به این نتیجه رسیدند که جهت رشد و توسعه ی جوامع حمایت از فکر و اندیشه، ضروری است . این توافق ضمنی بین خالق فکر و اندیشه و دولت وجود دارد که به شرط بیان فکر و اندیشه دولت از خالق فکر حمایت می کند. در سطح ملی اولین قوانین در کشورهای صنعتی خصوصا انگلستان وضع شد . با توسعه صنعت چاپ در انگلستان امکان تکثیر کتب در تیراژ وسیع فراهم گردید. امکان تکثیر فراوان، لزوم حمایت از خالق اثر را برجسته تر نمود. لذا حقی تحت عنوان کپی رایت برای خالق اثر به وجود آمد و مورد حمایت حاکمیت قرار گرفت. کپی رایت به معنی حق تکثیر و فروش اثر می باشد. مفهوم کپی رایت به جهت غلبه و شیوع در مورد کلیه حقوق خالق آثار ادبی و هنری به کار گرفته شد .

در مورد اختراعات، حاکمیت انگلستان برگه ای را به مخترع، اعطا می نمود تحت عنوان ‌پتنت، این برگه امتیاز بهره برداری انحصاری را به مخترع اعطا می کرد.

حقوق فکری به دو دسته: حقوق اخلاقی و حقوق اقتصادی، تقسیم می شود. حقوق اخلاقی حق انتساب اثر به پدیدآورنده است . هدف از حقوق اخلاقی حمایت از شخصیت معنوی است . این حقوق قائم به شخص بوده نتیجتا دائمی است و قابل نقل و انتقال نیست . آنچه مورد نقل و انتقال قرار می گیرد حقوق اقتصادی اموال فکری است .

فکر و دانش انسان می تواند در زمینه های مختلف باشد. بنا به سنت حقوقدانان حقوق بر مبنای موضوع تقسیم بندی می شود. حقوق مدنی به قواعد تنظیم گر روابط بین اشخاص فارغ از جایگاه آنان در جامعه می پردازد و حقوق تجارت به معاملات تجاری. حقوق مالکیت فکری نیز از این قاعده مستثنی نیست.فکر و اندیشه در موضوعات مختلف می تواند خلق اثر کند. اگر فکر و اموال فکری در حوزه صنعت باشد، حقوق مالکیت صنعتی را تشکیل می دهد . فکر و اندیشه در حوزه ادب و هنر، حقوق مالکیت ادبی را تشکیل می دهد . به طور کلی حقوق مالکیت فکری به سه دسته حقوق مالکیت صنعتی، حقوق مالکیت ادبی هنری و حقوق مرتبط تقسیم می شود . حقوق مرتبط، مربوط به اشخاصی است که خالق اثر نیستند ولی به اجرا و عرضه اثر کمک می کنند . قواعد حاکم بر سازمان های پخش و مجریان اثر، حقوق مرتبط را تشکیل می دهند.

اهمیت اموال فکر

اگر نسبتی بین ارزش مالی اموال فیزیکی و اموال فکری برقرار کنیم . این نسبت به دو عامل زمان و رشد و توسعه کشورها بستگی دارد . هرچه به آینده برویم نسبت ارزش اموال فکری به فیزیکی بیشتر می شود . هرچقدر کشوری توسعه یافته تر باشد نیز ارزش دارایی فکری به دارایی فیزیکی بیشتر می شود . اگر بخواهیم مثالی در این زمینه ارائه دهیم کشور آمریکا است . ۹۰ درصد ارزش مالی دارایی های شرکت های آمریکایی در سال ۲۰۲۰ را اموال فکری تشکیل می داده است . این آمار بیان گر اهمیت اموال فکری است . در دنیای امروز آنچه خلق ثروت می کند فکر و اندیشه انسان است . این امر لزوم افزایش آگاهی عمومی نسبت به مالکیت فکری و بازنگری در قوانین فعلی را هرچه بیشتر نمایان می کند. وظیفه حقوقدانان در زمینه افزایش آگاهی عمومی و رشد فرهنگ اموال فکری به جهت دانش بیشتری که در حوزه حقوق دارند متمایز تر از سایر حوزه هاست .

• منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی