دادخواست تعیین تکلیف چیست؟

طرح دعوا نیاز به رعایت تشریفات مشخص قانونی دارد که با تقدیم دادخواست شروع می‌شود. دادخواست فرمی است که به وسیله آن کسی که مدعی حقی است (خواهان)، رسیدگی به حق خود را از مراجع قضایی درخواست می‌کند.

اگر بعد از عقد ازدواج، مرد به واسطه انجام رفتار‌هایی مانند: فراهم نکردن شرایط شروع زندگی مشترک، نپرداختن نفقه، ترک منزل بدون دلیل و … زن را طی مدت زندگی مشترک و حتی قبل از شروع زندگی مشترک، و یا در زمانی که زن قصد جدایی دارد، در حالت بلاتکلیفی نگه دارد، زن می‌تواند با طرح دادخواست تعیین تکلیف، مرد را ملزم به مشخص کردن وضعیت خود کند. در صورتی که مرد اقدامی در این زمینه انجام ندهد زن می‌تواند دادخواست طلاق بدهد.

همچنین زن می‌تواند، قبل از طرح دادخواست تعیین تکلیف، برای حل مسالمت‌آمیز مشکل با ارسال اظهارنامه تعیین تکلیف، از شوهر خود بخواهد تا تکلیف او را در مورد موضوع مدنظر مشخص کند.

منظور از بلاتکلیف گذاشتن زوجه چیست؟

مشکلات و مسائل مالی و عاطفی یا عوامل دیگری می‌تواند موجب اختلافات زیادی بین زوجین شود. برخی مواقع این اختلافات به اندازه‌ای گسترش پیدا می‌کند که مرد دادخواست طلاق می‌دهد؛ همچنین در مواقعی تحمل زندگی مشترک برای زن سخت می‌شود و دادخواست طلاق از طرف او مطرح شود. اما در شرایطی که هر دو نفر تصمیم به جدایی بگیرند، موضوع طلاق توافقی مطرح می‌شود؛ و زوجین می‌توانند برای طلاق و شرایط آن با یکدیگر، سازش کنند.

در شرایطی که زن درخواست طلاق می‌دهد، اگر مرد رضایت به طلاق نداشته باشد و حق و حقوق زوجه را نپردازد، یا اینکه از طلاق دادن زوجه طفره برود، در این شرایط گاهی ممکن است زن، چندین سال در حالت بلاتکلیفی و انتظار بماند. به همین دلیل، این سوال به وجود می‌آید که آیا مرد می‌تواند زن را بلاتکلیف بگذارد؟

قانونگذار برای احقاق حق زوجه و ممانعت از وضعیت بلاتکلیف نگه داشتن زن توسط شوهر، این امکان را پیش‌بینی کرده است که زن بتواند از طریق دادخواست تعیین تکلیف، درخواست روشن شدن وضعیت خود از جانب مرد را از دادگاه داشته باشد.

همچنین، اگر مرد در طول زندگی مشترک به دلایل نامعلومی منزل مشترک را ترک کند و تا مدت مشخصی به خانه مراجعه نکند، یا اینکه حقوق مالی (مانند نفقه) زوجه و فرزندان را نپردازد، زن می‌تواند به دلیل بلاتکلیف گذاشتنش از سوی مرد، دادخواست تعیین تکلیف دهد.

بلاتکلیفی زن نه تنها بعد از شروع زندگی مشترک که حتی قبل از زندگی مشترک هم می‌تواند اتفاق بیافتد؛ بنابراین اگر مرد در دوران عقد، مدت‌ها زن را معطل نگه دارد و منزل مناسبی برای زندگی تهیه نکند و امکانات شروع زندگی مشترک را فراهم نکند نیز، زن می‌تواند دادخواست تعیین تکلیف بدهد.

موارد بلاتکلیفی زن برای دادخواست تعیین تکلیف

در حالت عادی، اگر مرد حقوق مالی زوجه را بپردازد، یا منزل را ترک نکرده باشد یا مشکلی برای زندگی مشترک ایجاد نکرده باشد، زن نمی‌تواند بدون دلیل دادخواست تعیین تکلیف یا طلاق بدهد. بنابراین قبل از اینکه دادخواست تعیین تکلیف یا طلاق از طرف زن مطرح شود باید موارد بلاتکلیف گذاشتن او از سوی مرد مشخص شود.

زمانی که زوج، به هر دلیلی زوجه را بلاتکلیف رها کرده و پاسخ درستی به درخواست او برای تعیین تکلیف در مورد موضوعاتی مانند: امور مالی، مسکن و… نمی‌دهد، در واقع به این دلیل که زوجه در عسر و حرج است می‌تواند برای پیشگیری از ضرر، زوج را مجبور به طلاق کند.

طبق ماده ۱۱۳۰ تبصره الحاقی مصوب ۱۳۸۱ قانون مدنی، عسر و حرج موضوع این ماده به معنای به وجود آمدن وضعیتی است که ادامه زندگی را برای زوجه با سختی همراه سازد و تحمل آن برای زن مشکل باشد. موارد زیر در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می‌شود؛ بنابراین طبق این ماده، موارد بلاتکلیفی زن از سوی همسرش که می‌تواند به استناد آن دادخواست تعیین تکلیف یا طلاق بدهد عبارت است از:

– فراهم نکردن مسکن برای شروع زندگی مشترک یا ادامه زندگی

-پرداخت نکردن نفقه به مدت ۶ ماه یا بیشتر

-عدم مراجعه مرد به منزل به صورت ۶ ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب در یک سال و بدون عذر موجه

علاوه بر موارد فوق در شرایط دیگری نیز برای زن بلاتکلیفی ایجاد می‌شود که عبارت است از:

-جدا بودن طولانی مدت زن و مرد و زندگی مستقل آن‌ها از یکدیگر

-فراری بودن مرد به دلایل مختلفی مانند ارتکاب جرم و عدم امکان دسترسی و ارتباط زن با او

مراحل درخواست طلاق برای بلاتکلیفی زن

اگر زن بلاتکلیف باشد می‌تواند  با ارائه شواهد و مدارک نشان‌دهنده این موضوع، درخواست طلاق خود را، نزد مرجع صالح ثبت کند. مراحلی که زن برای طلاق در این شرایط باید انجام دهد به صورت زیر است:

-مراجعه به دفاتر الکترونیکی قضایی جهت ثبت دادخواست طلاق

-ارائه مدارک مبنی بر بلاتکلیفی مانند: مدارک حاکی از ترک منزل، یا ترک انفاق و …

-رسیدگی دادگاه به پرونده در دادگاه خانواده و صدور حکم

باتوجه به اینکه انجام مراحل مربوط به اثبات بلاتکلیفی و تنظیم دادخواست و سایر اقدامات حقوقی لازم در این زمینه، نیاز به اطلاع از قوانین، آشنایی به روند قضایی و تجربه دارد، توصیه می‌شود افرادی که قصد طرح دادخواست تعیین تکلیف یا طلاق را دارند، در اولین قدم از یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت بگیرند.

نمونه دادخواست تعیین تکلیف از طرف زوجه

زوجه می‌تواند دادخواست تعیین تکلیف را در مورد موضوعات مختلفی مانند: پرداخت نفقه، پرداخت مهریه، تهیه منزل و موضوعاتی از این قبیل ارائه دهد. در ادامه نمونه دادخواست تعیین تکلیف زوجه در مورد ترک انفاق از سوی مرد بیان می‌شود.

ریاست محترم دادگاه عمومی بخش………

سلام علیکم

احتراما اینجانب / اینجانبه….. وکیل پایه …… دادگستری به شماره پروانه…… به وکالت از خواهان به استحضار می‌رساند؛ به موجب سند نکاح‌نامه شماره.. مورخ.. دفترخانه شماره … موکله (خواهان) همسر شرعی و رسمی خوانده محترم می‌باشد.

ثمره زندگی مشترک در خلال مدت مذکور سه فرزند ۱) ………. ۲) …….. ۳) ……….. است. مع الوصف، خوانده بدون عذر موجه شرعی و وصف موقعیت قانونی و بلادلیل، موکله (خواهان) و فرزندان مشترک را بلاتکلیف رها نموده است. علی‌رغم ارسال اظهارنامه شماره……. مورخ؛ که در تاریخ ابلاغ واقعی قانونی شده و بلاجواب مانده، خوانده حاضر به انجام تکالیف زوجیت نیست.

بناء علیهذا با تقدیم دادخواست حاضر: و استناد به ….، رسیدگی و استماع خواسته و نفس‌الامر پذیرش دعوی و سپس صدور حکم به شرح ستون خواسته از محضر دادگاه مورد استدعاست.

با تشکر و احترام

از آنجا که در حال حاضر، ثبت و ابلاغ انواع اوراق قضایی به صورت الکترونیک انجام می‌شود، اظهارنامه یا دادخواست تعیین تکلیف از طریق سامانه ثنا به مرد ابلاغ خواهد شد.

نمونه فرم دادخواست تعیین تکلیف