دادورزی: حسن پیرنیا مشهور به مشیرالملک و بعد مشیرالدوله؛ سیاستمدار، حقوقدان، تاریخ نگار و نخست وزیر ایران در دوران سلطنت احمدشاه، آخرین حاکم از سلسله قاجار بود. او مدرسه علوم سیاسی را تأسیس و با تدوین قوانین مربوط به آیین دادرسی کیفری و مدنی، انقلابی در نظام قضایی ایران برپا کرد.

در نائین متولد شد. پدرش میرزا نصرالله خان مشیرالدوله نائینی، اولین نخست وزیر عهد مشروطه بود. حسن پیرنیا تحصیلات مقدماتی را در ایران پشت سر گذاشت و برای ادامه تحصیل راهی شوروی شد. در مدرسه متوسطه نظامی مسکو به فراگیری علوم گوناگون پرداخت و با کسب رتبه نخست فارغ التحصیل شد.

در دانشکده حقوق دانشگاه مسکو به تحصیل در رشته حقوق ادامه داد و پس از اتمام دوره به وطن بازگشت. وقتی «حسن» به ایران رسید، پدرش وزیر امور خارجه بود. میرزا نصرالله خان، پسرش را در وزارتخانه متبوع خود به کار گماشت.

حسن پیرنیا بر زبان های فرانسه، انگلیسی، عربی و روسی مسلط بود و با زبان یونان باستان نیز آشنایی داشت. از مطالعه سیراب نمی شد. در آستانه ۶۰ سالگی به شکلی خودآموز زبان آلمانی را هم فراگرفت. بارها در دولت های مختلف عصر مشروطه به وزارت رسید. در مجموع سه بار وزیر امور خارجه، هفت بار وزیر عدلیه، دوبار وزیر علوم و اوقات، سه بار وزیر جنگ، یک بار وزیر تجارت و یک بار نیز وزیر پست و تلگراف شد.

یکی از اقدامات ماندگار او ایجاد اصلاحات بنیادین در قوانین ایران بود. پیرنیا با الهام از نظام حقوقی فرانسه، قوانینی مانند اصول محاکمات حقوقی، اصول محاکمات جزایی، قانون مجازات عمومی و ثبت اسناد اختیاری را وضع کرد. بسیاری او را موسس دیوان عالی کشور در سال ۱۲۹۱ شمسی نیز می دانند. پیرنیا امتحان از قضات و وکلا را شرط احراز مشاغل قضاوت و وکالت قرارداد و ورود در مقام قاضی و وکیل به دادگاه را ساز و کاری سازمان یافته بخشید.

او آثاری نیز در زمینه حقوق به رشته تحریر درآورد که تألیفاتی ارزشمند به شمار می روند. پیرنیا در تحول دستگاه قضایی ایران پس از انقلاب مشروطه نقشی تأثیرگذار ایفا کرد و اهم قوانین به دست او تهیه شد. او سازمانی به  نام دادگستری را پایه ریزی و قانون محاکمات حقوقی و جزایی را نیز تصویب کرد.

منبع: دفترچه وکیل ایرانی، انتشارات بامداد نو، چاپ اول ۱۴۰۰

• منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی