بهنام زکی پور ـ وکیل دادگستری بوشهر/فیروزه قربانی ـ وکیل دادگستری بوشهر

دادورزی: گستردگی روزافزون میزان رقابت در بازارهای جهانی و گرایش صاحبان مشاغل به کسب درآمد حداکثری همزمان با تمایل صاحبان مشاغل به ماندگاری در اذهان عمومی، از جهتی وجود رقبای متعدد در تمامی عرصه های جهانی و خطر کپی  برداری و استفاده از محصولات ممتاز و متمایز موجب برجسته شدن هرچه بیشتر مقوله علامت تجاری شده است.

علامت تجاری به سادگی مصرف کنندگان را در تشخیص کالای باکیفیت از نامرغوب یاری می نماید. شرکت های جهانی با ثبت علامت تجاری سعی در متمایز و مطرح کردن تجارت خود دارند تا از این طریق از حقوق مالکیت فکری خود حمایت کنند.

قدرت یک علامت تجاری(برند) از خصوصیات منحصر به فرد آن نشات می گیرد. یک برند یا نام تجاری بایستی به گونه ای طراحی و انتخاب شود که متمایز کننده ی محصولی  از  دیگر محصولات هرچند به ظاهر مشابه باشد. این مقوله متکی بر مفهوم یکتایی و منحصربه فردی است و در ذهن کاونده محصول این بینش را ایجاد می کند که هیچ محصول دیگری در بازار مشابه محصول شما وجود ندارد.

مطابق با ماده ۳۰ قانون ثبت اختراعات طرح های صنعتی و علایم تجاری مصوب ۱۳۸۶، علامت یعنی هر نشان قابل رویتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص حقیقی یا حقوقی را از هم متمایز سازد.

بنا به تعریف مذکور علامت تجاری می تواند هر گونه کلمه، عبارت، نشانه، طراحی و یا ترکیبی از این ها باشد که شما یا خدمات شما را معرفی و متمایز می نماید. علامت تجاری به مصرف کنندگان در شناسایی و خرید کالا یا خدماتی با کیفیت و ویژه گی های خاص کمک می کند و در واقع تصویری است از آنچه هستید و یا آنچه مصرف کنندکان از شما در ذهن دارند. نشانه ای که متمایز کننده ی کالا و خدمات شما از دیگر رقبا می باشد. در حقوق ایران اصولا داشتن علامت تجاری اختیاری است و اشخاص می توانند با ثبت علامت تجاری از مزایای مالکیت فکری از جمله استفاده انحصاری از علامت تجاری خود بهره مند گردند و از این طریق از ارائه کالاهایی به وسیله اشخاص ثالث تحت علائم تجاری که عین یا به طریق گمراه کننده ای مشابه علامت تجاری بنگاه شما هستند، ممانعت به عمل آورند. ثبت اجباری علائم تجاری در صورت الزام دولت زمانی مصداق دارد که به کالاها و محصولات حساس و وابسته به بهداشت و سلامت عمومی مرتبط  باشد از جمله محصولات داروئی و درمانی، نوشیدنی هایی مانند آب میوه، لوازم آرایشی و بهداشتی.

همگام با علامت تجاری مقوله ی نام تجاری نیز علی رقم وجود تفاوت ها به جهت دارا بودن مشترکاتی گاها در یک معنی و مفهوم بکار برده و خلط می شود. این در حالیست که در مقابل تعریف قانون از علامت تجاری، نام تجاری نیز اسم یا عنوانی است که معرف و مشخص کننده ی شخص حقیقی و حقوقی است در واقع نام تجاری معرف هویت صنفی اشخاص حقیقی و حقوقی است.

وجوه افتراق علامت تجاری با نام تجاری

۱ـ مدت اعتبار علامت تجاری در ایران ده سال است و در مقابل اسامی تجاری تا زمان انحلال شخص حقوقی و گاهی  تا سال ها پس از انحلال اعتبار دارد.

۲ـ  مرجع ثبت علائم تجاری در اداره ثبت علائم تجاری در تهران می باشد ولی ثبت نام تجاری اشخاص حقوقی طبق قانون تجارت و قانون ثبت شرکت ها در اداره ثبت شرکت های تهران می باشد.

۳ـ انتخاب بیش از یک نام تجاری برای هیچ کس میسر نمی باشد در حالی که هر شخص می تواند چندین علامت تجاری را به نام خود ثبت کند.

۴ـ  انتقال نام تجاری گاها غیرممکن و در صورت امکان هم نام تجاری باید همزمان با انتقال شرکت صورت گیرد. ولی انتقال حقوق صاحب علامت تجاری به شخص دیگر کاملا قابل تصور می باشد.

۵ـ انتخاب یک نام تجاری در هنگام ثبت بنگاه، اجباری ولی ثبت علامت تجاری اصولا اجباری نیست.

۶ـ اختلاف در تجویز استفاده از برخی کلمات، عبارات یا اعداد در نام تجاری و عدم جواز آن در ثبت علامت تجاری دیگر تفاوت این دو می باشد.

کارکرد علامت تجاری

بطور کلی علامت تجاری وسیله ایست برای تجار تا به واسطه آن کالا یا خدمات خود را به جهت دارا بودن کیفیت و مشخصه ای خاص به خریدار عرضه نماید و در واقع خریدار به وسیله آن مبداء کالا، کیفیت، ضمانت و در واقع هویت آن را درک می کند و همواره در تلاش برای تهیه ی همان کالا با همان ویژگی های منحصر به فرد و با همان علامت تجاری خواهد بود.

ثبت یک نام تجاری برای ثبت کننده حمایت قانون را فراهم می کند و در واقع باعث صیانت از آن در برابر متقلبان و سوء استفاده کنندگان خواهد بود لذا حق انحصاری استفاده از علامت تجاری از آن بنگاهی خواهد بود که علامت خود را به ثبت برساند. در کنار آن به شرکت ها در جهت بهبود کیفیت محصولات برای پاسخگویی هرچه  تمامتر به تقاضای مخاطبان، ایجاد وجهه و شهرت برای خدمات یا محصولات آن ها  و نیز تضمین کننده ی تمایز محصولات آن بنگاه از دیگر بنگاه ها خواهد بود.

علائم تجاری غیرقابل ثبت

ثبت علامت تجاری موجب ایجاد حق مالکیت بر علامت می گردد. ثبت این علامت مستلزم رعایت شرایطی با تکیه بر قوانین موجود می باشد. از جمله این شرایط متمایز بودن علامت تجاری است.

علامت تجاری برای اینکه قادر باشد محصولات خود را متمایز کند باید وصف یگانه و منحصر به فردی را دارا باشد که آن را به وضوح از دیگر علائم تجاری تفکیک سازد. به گونه ای که مصرف کننده ی عادی را به اشتباه نیندازد. ( به این حالت وجه تمایز یا صفت مشخصه می گویند که از بند الف ماده ۳۰ قانون مستفاد می گردد)

شرط دیگر علامت تجاری قابلیت تملک آن و در واقع مالیت داشتن آن است. ولی این به معنای نبود سابقه ی ملکیت برای آن علامت تجاری برای دیگری نمی باشد. چرا که وصف جدید بودن از ویژگی های ثبت اختراع است نه ثبت علامت تجاری. از دیگر شروط تخصصی بودن علامت تجاری، سرزمینی بودن علامت تجاری و حمایت قانونی یک کشور از علائم تجاری ثبت شده در آن کشور می باشد.

در کنار این شرایط قانون گذار در ماده ۳۲ قانون ثبت اختراعات و علائم تجاری جهت ثبت علائم تجاری محدودیت هایی قائل و مانع از ثبت علایم تجاری با ویژگی های زیر شده است از جمله اینکه:

۱ـ علامت تجاری نباید موجب خطا ، اشتباه یا فریب مخاطب گردد.

۲ـ  این علامت صرف نظر از ماهیت کالا نباید با نظم عمومی و اخلاق حسنه ی کشور در تضاد باشد.

۳ـ علامتی که هیج گونه تمایز را در کالا یا خدمات یک موسسه نمایان نسازد.

۴ـ علامت تجاری عینا یا به طرز گمراه کننده ای شبیه یا ترجمه نام تجاری یا علامت تجاری دیگری باشد.

منابع:

۱ـ وجوه اشتراک و افتراق نام تجاری و علامت تجاری، اسلامی، شیرزاد، نشریه قضاوت، مرداد و شهریور ۱۳۸۹ ـ شماره ۶۵ از ۴۹ تا ۵۰

۲ـ مبانی حمایت از علامت تجاری از دیدگاه نظریه ی هزینه جست و جوی مصرف کننده، صادقی، محسن، شمشیری، صادق، نشریه تحقیقات حقوقی، زمستان ۱۳۹۳ ـ شماره ۶۸ (علمی ـ پژوهشی /ISC) از ۷۷ تا ۱۰۵

۳ـ علامت تجاری عام: احراز فقدان و زوال تمایزبخشی در پرتوی پرونده ی «اکبرجوجه»، سیدین، علی؛ کارچانی، مهدی، نشریه حقوقی دادگستری، پاییز ۱۳۹۹ ـ شماره ۱۱۱ (علمی ـ پژوهشی /ISC) از ۲۳۷ تا ۲۸۰