در زندگی زناشویی زوجین در قبال یکدیگر دارای وظایف قانونی هستند. زن وظیفه دارد که از شوهر تمکین عام و خاص داشته باشد. اما برخی اعمال قانوناً و شرعاً بر عهده زوجه نیست.
ممکن است بین زن و شوهر برای کارهایی که زن انجام می ‎دهد، توافقی بر پرداخت دستمزد وجود داشته باشد، در غیر این صورت و پس ازطرح دعوای مطالبه اجرت ‎المثل ایام زوجیت به طرفیت (علیه) شوهر، مبلغ اجرت ‎المثل با جلب نظر کارشناسی تعیین می ‎شود.
خانه ‎داری، نظافت، پخت و پز و نگهداری اطفال مواردی است که بر عهده زن نبوده و مرد مکلف به پرداخت اجرت‎ امثل آن امور به زن است.
به گزارش گروه وکلای رسمی، برای مطالبه اجرت‎ المثل ایام زوجیت باید اولاً کارهای انجام ‎شده عرفاً و شرعاً به عهده زن نباشد و ثانیاً قصد زن، رایگان نبودن این کارها باشد و به اصطلاح تبرعی نباشد.
بر اساس رویه دادگاه‎ ها، اصل بر عدم تبرع زن در انجام امور است و معمولاً از مرد درخواست می‎ شود که چنانچه ادعای خلافی دارد، ثابت کند.
ماده ۳۳۶ قانون مدنی بیان می‌کند: «هر کس بر حسب امر دیگری، اقدام به علمی کند که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده یا آن شخص عادتا مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود؛ مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع (رایگان) داشته است»
بند الف تبصره ۶ ماده‎ واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۲۸ آبان سال ۱۳۷۱ مجمع تشخیص مصلحت نظام مقرر می‌دارد: «چنانچه زوجه کار‌هایی را که شرعا بر عهده وی نبوده، به دستور زوج و با نداشتن قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کار‌های انجام‌شده را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌کند.»
بنابراین زوجه می‌تواند با استناد به مواد فوق در صورت حصول شرایط ذیل، اجرت‌المثل ایام زوجیت را از زوج مطالبه کند.

  نحوه طرح دعوای مطالبه اجرت‎ المثل
برای مطالبه اجرت‎ المثل ایام زوجیت، زن باید به طرفیت شوهر، دعوای مطالبه اجرت ‎المثل مطرح کند که این دعوی در دادگاه خانواده محل اقامت زوج یا زوجه قابل طرح است.

  مبلغ اجرت ‎المثل چگونه تعیین می ‎شود؟
مبلغ اجرت‎ المثل در مورد زنان مختلف متفاوت است و با توجه به شرایط زن، شاغل بودن یا نبودن و تعداد فرزندان تعیین می‎ شود. مثلاً و معمولاً برای زنان شاغل اجرت‎ المثل کمتری تعیین می ‎شود. زیرا اصل بر این است که این بانوان زمان کمتری را صرف امور منزل می ‎کنند. اجرت‎ المثل ایام زوجیت با کمک کارشناس تعیین می ‎شود و طرفین می ‎توانند به نظر کارشناس اعتراض کنند.
در نهایت باید گفت که طرح دعوای مطالبه اجرت ‎المثل، به صدور رای به نفع زن منتهی می‎ شود. اما برخی محاکم معتقدند که زن در خانواده ایرانی به رایگان کارهای خانه را انجام می ‎دهد.
اجرت ‎المثل ایام زوجیت پیش از طلاق هم قابل وصول است و با شرط تنصیف دارایی عقدنامه تضادی ندارد. در نهایت و پس از صدور حکم، اجراییه صادر می‎ شود و اگر شوهر از پرداخت این مبلغ امتناع کند، زن یا وکیل او می ‎تواند اموال شوهر را توقیف کرده یا جلب او را تقاضا کند. در نهایت چنانچه مرد توانایی مالی پرداخت نداشته باشد، می‎ تواند دادخواست اعسار و در نهایت تقسیط مبلغ را بدهد.