اعاده دادرسی حقوقی
شاید این پرسش برایتان طرح شود که اعاده دادرسی حقوقی در خصوص کدام آرای قضایی ممکن است؟ در پاسخ خواهیم گفت، اعاده دادرسی مختص به احکام قطعیت یافته خواهد بود. در واقع، در خصوص قرارهای صادره از سوی دادگاه‎ها و احکام قطعیت یافته نمی‎توان اعاده دادرسی کرد. به تعبیر ساده ‎تر آنچه که از آن اعاده دادرسی می‌شود، حکم قطعی خواهد بود.
پرسش دیگری که مناسب است به آن پاسخ دهیم، این است که چرا احکام غیرقطعی، قابل اعاده دادرسی نیست؟ در پاسخ خواهیم گفت، احکام قطعی نشده بر حسب مورد از طریق تجدیدنظر یا واخواهی قابلیت اعتراض دارند.

 جهات اعاده دادرسی
پرسش دیگری که باید به آن پاسخ داده شود، این است که جهات اعاده دادرسی کدام است؟ در واقع، موجباتی که بر اساس آن می‎توان درخواست اعاده دادرسی کرد، چیست؟
ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی دادگاه‎های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال ۱۳۷۹، جهات اعاده دادرسی در امور حقوقی را تعیین کرده که این جهات به شرح آتی است:
الف) موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد. برای مثال؛ خواسته خواهان خلع ید از یک باب خانه است، اما دادگاه علاوه بر خلع ید، خوانده را به پرداخت اجرت المثل نیز محکوم کند.
ب) حکم به میزان بیشتر از خواسته خواهان صادر شده باشد. مثلا خواسته خواهان مطالبه مبلغ یکصد میلیون تومان است، اما دادگاه خوانده را به پرداخت مبلغ ۱۲۰ میلیون تومان محکوم کند.
پ) وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول و مواد متضاد باشد. برای مثال، دادگاه رابطه حقوقی طرفین را عقد اجاره تشخیص دهد. اما به مواد عقد رهن استناد کند.
ت) حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا یا اصحاب آن، که قبلا توسط همان دادگاه صادر شده است، متضاد باشد؛ بدون آن که سبب قانونی، موجب این مغایرت باشد‌.
ث) طرف مقابل درخواست کننده اعاده دادرسی، حیله و تقلبی به کار برده که در حکم دادگاه موثر بوده است. برای مثال، حکم مورد اعاده دادرسی بر اثر شهادت کذب گواهان تحصیل شده باشد.
ج) حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آن ثابت شده باشد. منظور این است که مستند حکم مورد اعاده دادرسی، اسناد مجعول باشد. البته مجعول بودن سند می‎بایست از طریق دادگاه صالح اثبات شود.
د) پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یادشده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است.

 مهلت اعاده دادرسی حقوقی
به گزارش گروه وکلای رسمی، به طور کلی مهلت اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه احتساب می‎شود. اما باید دید، ابتدای مهلت از چه تاریخی محاسبه می‌شود؟
در پاسخ باید گفت در خصوص آرای قطعی حضوری از تاریخ ابلاغ محاسبه خواهد شد و در خصوص احکام غیابی از تاریخ اتمام موعد واخواهی و تجدیدنظر محاسبه می‌شود.
در صورتی که علت اعاده دادرسی، مغایرت دو حکم باشد، ابتدای مهلت از تاریخ ابلاغ آخرین حکم خواهد بود.
همچنین گفتنی است، در صورتی که درخواست‏ کننده عذر موجهی داشته باشد، می‎تواند با ارائه دلیل عذر موجه خارج از مواعد گفته شده، درخواست اعاده دادرسی خود را تقدیم کند.

 مرجع صالح به منظور رسیدگی به اعاده دادرسی حقوقی
مرجع صالح به منظور رسیدگی به اعاده دادرسی، دادگاه صادرکننده حکم قطعی است. این دادگاه می‎تواند اعم از دادگاه بدوی یا تجدید نظر باشد.

 هزینه رسیدگی به اعاده دادرسی در امور مالی
اعاده دادرسی در امور مالی مستلزم پرداخت پنج و نیم درصد مبلغ محکوم‎به وجه نقد خواهد بود و در صورتی که محکوم به وجه نقد نباشد، مستلزم پرداخت پنج و نیم درصد مبلغ مقوم خواسته در دادخواست بدوی است.

 اعاده دادرسی کیفری
دادرسی کیفری فقط از سوی محکوم علیه قابل اعتراض «اعاده دادرسی» است و شاکی نمی‏‎تواند نسبت به رأی برائت به هر دلیل اقدام به اعاده دادرسی کیفری کند.
حال هرگاه شکایتی طرح و منجر به صدور رأی بدوی مبنی بر محکومیت شده یا اینکه در مرحله تجدیدنظرخواهی منجر به محکومیت شود، فقط شخصی که محکوم شده است، می‏تواند از طریق اعاده دادرسی، اقدام به اعتراض کند.

 مرجع رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی کیفری
مرجع رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی کیفری، دیوان عالی کشور است. لذا درخواست اعاده دادرسی باید مستقیماً به دیوان عالی کشور تقدیم شود. حال چنانچه دیوان عالی کشور ضمن رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی، شرایط اعاده دادرسی را احراز کند، با تجویز اعاده دادرسی موافقت کرده و پرونده را برای رسیدگی به دادگاه هم‎عرض صادرکننده رأی ارجاع می دهد.

 شرایط اعاده دادرسی کیفری
همان‎گونه که عنوان شد، اعاده دارسی فقط نسبت به احکام محکومیت قطعی دادگاه‎ها مورد پذیرش است و تفاوتی ندارد که رأی در مرحله اجرا باشد یا اینکه اجرا نشده باشد.
اعاده دادرسی کیفری فاقد مهلت است. لذا نیازمند رعایت مواعد قانونی نیست.
در صورت عدم پذیرش اعاده دادرسی و به اصطلاح رد اعاده دادرسی، امکان مجدد درخواست اعاده دادرسی میسر است و اعاده دادرسی مقید به تعداد دفعات مشخصی نیست.
برای درخواست اعاده دادرسی بایستی اقدامات ذیل را انجام دهید:
الف) درخواست اعاده دادرسی به صورت تایپی و خطاب به ریاست دیوان عالی کشور باشد و همچنین تصریح شود تقاضای تجویز اعاده دادرسی بر مبنای کدام یک از بندهای ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری است.
شرح ماوقع به اضافه قید شماره دادنامه، تاریخ و دادگاه صادرکننده آن به پیوست مدارک و مستندات که برابر اصل شده باشد مورد نیاز است.
مدارک پیوست درخواست اعاده دادرسی شامل کپی برابر اصل کارت شناسایی «کارت ملی ترجیحاً» + کپی برابر اصل رأی دادگاه بدوی و تجدیدنظر که توسط شعبه صادرکننده بایستی برابر اصل شود و البته وکیل دادگستری در صورت وکالت در هر کدام از مراحل، امکان برابر اصل را نیز دارد + وکالت‎نامه وکیل در صورت درخواست تجویز اعاده دادرسی از سوی وکیل + مستندات مورد ادعا و…
نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که درخواست اعاده دادرسی باید به امضای متقاضی یا وکیل وی برسد.
ب) هزینه دادرسی پرداخت شود. در حال حاضر هزینه دادرسی اعاده دادرسی کیفری ۵۰ هزار تومان است.
ج) در صورتی که متقاضی اعاده دادرسی در زندان است، درخواست اعاده دادرسی به تأیید زندان برسد.
د) اگر شخصاً درخواست اعاده دادرسی را تقدیم می‎کنید، باید نشانی دقیق، کد پستی، شماره تلفن و… و اگر درخواست اعاده دادرسی توسط وکیل انجام می‏شود، می‎بایست وکالت‎نامه وکیل و قرارداد مالی وکیل نیز پیوست شود.
ج) در صورتی که حکم به دلیل عدم اعتراض به دادنامه بدوی قطعی شده باشد، می‎باست گواهی قطعیت نیز از شعبه دریافت شود.

 چه اشخاصی حق درخواست تجویز اعاده دادرسی را دارند
اشخاصی که حق تجویز اعاده دادرسی کیفری دارند عبارتند از:۱- محکوم علیه یا وکیل رسمی او «فقط وکیل پایه یک دادگستری» یا نماینده قانونی و در صورت فوت و یا غیبت محکوم‎ علیه، همسر، وصی و وراث قانونی او و همچنین وکیل آنها نیز می‎تواند درخواست کند.
۲- دادستان اجراکننده حکم. ۳- دادستان کل کشور.
با پذیرش اعاده دادرسی، اجرای حکم به تعویق خواهد افتاد و همچنین در صورت پذیرش درخواست اعاده دادرسی، نسبت به حکمی که پس از آن صادر شود، امکان پذیرش اعاده دادرسی به همان دلیل میسر نخواهد بود.
اعاده دادرسی کیفری نوعی اعتراض به حکم محسوب می‎شود. با یک تفاوت عمده و آن نیز اینکه تقاضای تجویز اعاده دادرسی آخرین فرصت برای محکومان احکام دادگاه‎های کیفری است.