دعوای ابطال قرارداد یا اعلام بطلان قرارداد
اگر دلایل کافی در جهت بی اعتباری و باطل بودن قرارداد وجود داشته باشد، با دانستن تفاوت میان دو دعوای اعلام بطلان معامله و دعوای ابطال قرارداد، می‎توان تصمیم درست را در انتخاب موضوع دعوا اتخاذ کرد.

 اعلام بطلان قرارداد
دعوای اعلام بطلان قرارداد زمانی باید مطرح شود که مشخص شود قرارداد تنظیم شده از ابتدا باطل بوده و فاقد شروط ذکرشده در ماده ۱۹۰ قانون مدنی است. ماده ۱۹۰ قانون مدنی بیان کرده است: «برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است: قصد طرفین و رضای آنها؛ اهلیت طرفین؛ موضوع معین که مورد معامله باشد و مشروعیت جهت معامله».
بنابراین مطابق با ماده فوق مشخص می‎شود که اگر در قراردادی، یکی از طرفین یا هر دوی آنها در زمان قرارداد، اهلیت یا رضایت نداشته یا اینکه موضوع قرارداد مشخص نبوده یا جهت معامله مشروعیت نداشته باشد، باید دعوای اعلام بطلان قرارداد در دادگاه عمومی حقوقی صالح مطرح شود.
مطابق با قانون، این‏گونه دعاوی از اساس، باطل است و باید اعلان بطلان آن از دادگاه درخواست شود. چرا که منطقی نیست تقاضای ابطال معامله ای را کرد که از ابتدا باطل بوده و تنها راه، اعلام بطلان آن معامله است.
در ماده ۳۴۸ قانون مدنی آمده است «بیع چیزی که خرید و فروش آن قانوناً ممنوع است یا چیزی که مالیت یا منفعت عقلائی ندارد یا چیزی که بایع قدرت بر تسلیم آن‌ ندارد باطل است، مگر اینکه مشتری خود قادر بر تسلم باشد.»
قانونگذار در ماده ۳۵۳ قانون مدنی نیز بیان می‎کند: «هرگاه چیز معین به عنوان جنس خاصی فروخته شود و در واقع از آن جنس نباشد بیع باطل است و اگر بعضی از آن از غیر جنس باشد نسبت به آن بعض باطل است و نسبت به مابقی مشتری حق فسخ دارد.»

 دعوای ابطال قرارداد
دعوای ابطال قرارداد زمانی مطرح می‎شود که قرارداد در زمانی که تنظیم شده، دارای شرایط اساسی مقرر در ماده ۱۹۰ قانون مدنی (روابط اساسی صحت معاملات) بوده است، اما بعدا معلوم شود که در زمان عقد، عیب یا ایرادی پنهان بوده یا اینکه طرفین به آن توجهی نکرده اند.
به طور مثال اگر وکیل خارج از حدود اختیارات موکل خود معامله ای انجام دهد، باید دعوای ابطال قرارداد مطرح شود. نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اگر در نتیجه یک قرارداد، سند رسمی تنظیم شده و بعدا مشخص شود که باید دعوای اعلان بطلان معامله یا دعوای ابطال قرارداد در دادگاه مطرح شود، باید در ستون خواسته در دادخواست این‎گونه نوشته شود: ۱- تقاضای اعلام بطلان معامله یا ابطال قرارداد. ۲- ابطال سند رسمی شماره … .

 مدارک مورد نیاز
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای اعلام بطلان معامله یا دعوای ابطال قرارداد شامل تصویر مصدق قرارداد؛ تصویر مصدق سند مالکیت (در صورت موجود بودن)؛ تصویر مصدق کارت ملی؛ استشهادیه شهود (اختیاری)؛ معاینات محلی (اختیاری) و ارجاع به کارشناسی (اختیاری) است.

 دادگاه صالح
در خصوص دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اعلام بطلان معامله یا دعوای ابطال قرارداد باید گفت اگر موضوع قرارداد، مال غیرمنقول مثل ملک باشد، دادگاه صالح، دادگاهی است که ملک در حوزه آن واقع شده است. اما اگر موضوع قرارداد، مال منقول مثل خودرو باشد، دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت خوانده یا محل انجام تعهد یا محل وقوع عقد است.