زهره غلامعلی زاده، وکیل پایه یک دادگستری، مدرس دانشگاه

دادورزی: پدیده قاچاق، یکی از جدی ترین معضلات اقتصادی کشور به شمار می رود. چالشی که نه تنها در حوزه اقتصاد، بلکه در عرصه های اجتماعی نیز تبعات مخرب آن غیر قابل انکار و محسوس است.

قاچاق واژه ای ترکی و از لحاظ لغوی به معنای «کاری است که پنهانی و با تردستی انجام شود». در ترمینولوژی حقوق، قاچاق در معنی ذیل به کار رفته است: حمل و نقل کالا از نقطه ای به نقطه ای که اگر دو نقطه مزبور در داخل کشور باشد، «قاچاق داخلی» است و اگر یک نقطه در داخل کشور و یک نقطه در خارج از کشور باشد آنرا «قاچاق خارجی» می گویند. به طوری که این عمل، ناقض ممنوعیت یا محدودیتی است که قانوناً مقرر گردیده است.

قاچاق، بر اساس قانون و در ماده ۲۹ قانون امور گمرکی در بند ۱ آن به این صورت تعریف می شود: «وارد کردن کالا به کشور یا خارج کردن کالا از کشور به ترتیب غیرمجاز مگر آنکه کالای مزبور در موقع ورود یا صدور ممنوع یا غیرمجاز یا مشروط نبوده و از حقوق گمرکی و سود بازرگانی و عوارض بخشوده باشد».

استفاده از عوامل انسانی در فعالیت های قاچاق کالا، همواره یکی از آسان ترین و سودمندترین روش های انتقال کالای قاچاق از مرزها به داخل کشور و حمل به استان های مرزی و از آنجا به سایر استان ها و شهرستان ها در مراکز کشور بوده است. انگیزه کسب منفعت و سود زیاد در قاچاق، مشکلات اقتصادی و معیشتی باعث شده که افرادی با عنوان عرفی «چترباز» در تسهیل روند اجرایی قاچاق کالا فعالیت کنند. چترباز، به افرادی اطلاق می شود که مبادرت به قاچاق کالا از استان های مرزی یا مناطق آزاد به استان ها و شهرهای مرکزی کشور می کنند و فعالیت آنان بعد از ورود کالا به داخل کشور انجام می گیرد.به طور کلی فعالیت چتربازان، بعد از ورود کالای قاچاق به داخل کشور انجام می شود. چتربازان کالای قاچاق را به روش های مختلف از مناطق آزاد یا از استان های مرزی به استان ها و شهرهای مرکزی حمل می کنند. از جمله روش های مختلف ورود کالای قاچاق عبارتند از: جاسازی کالا، تبدیل کالاهای بزرگ و کلان به شکل جزئی و خرد خرد. از مهم ترین اجناس مورد علاقه چتربازها پارچه، لباس و سیگار است که به علت وزن و حجم کم آنها و راحتی حمل به عنوان ملزومات سفر، در چمدان مسافرتی جاسازی می شوند.

چتربازها پس از تهیه کالای قاچاق در استان های مرزی این محموله ها را با استفاده از اتوبوس های مسافربری و کامیون، به استان های مرکزی انتقال و وارد بازار در سطح شهرستان ها می نمایند.

استان های مرزی که معمولا از طریق مرز آنها، کالای قاچاق وارد و به صورت چتربازی در سراسر کشور پخش می شود، استان های جنوبی کشور از جمله استان هرمزگان است که به علت موقعیت جغرافیایی که این استان دارد یک چهارم محصولات قاچاق از این محدوده وارد کشور می شود. بعد از وارد شدن کالای قاچاق، چتربازان با حداقل دستمزد، ریسک بالای گذشتن از مناطق سخت و صعب العبور را به جان می خرند و کالاهای خردشده را به مقصد می رسانند. عمده چتربازان، زنانی از قشر فقیرند که خطر این اقدام غیرقانونی را از روی اجبار و به ناچار، متحمل می شوند. مردان نیز علاوه بر چتربازی، در نقش باربران و راننده هایی هستند که وظیفه تسهیل در کار قاچاق را برعهده دارند. گاهی این رانندگان در طول مسیرشان حتی اگر با منع قانونی ماموران به هر نحوی روبرو شوند، به راهشان ادامه داده و در سانحه رانندگی، جان خود را از دست می دهند.

چتربازان به دلیل فقر، بیکاری، درآمد اندک و سطح آگاهی پایین به این کار پرخطر دست می زنند. چتربازان اگر طبق قراردادشان نتوانند کالای مورد نظر را به مقصد برسانند، دستمزدی به آنها تعلق نمی گیرد.آن ها اگر دچار سانحه نشوند و جان سالم به در ببرند می توانند دستمزدشان را دریافت کنند.

وقتی در دستمزد اندک و مخاطرات بسیاری که چتر بازان با آن مواجه می شوند، تامل می کنیم، به روشنی به این موضوع پی می بریم که بخش قابل توجهی از انگیزه ها و عوامل موثر در پرداختن به چنین فعالیت هایی،مشکلات اقتصادی و بضاعت ضعیف مالی آنها است.

براساس نظریه فشار مرتون، کوهن و دورکهیم افراد در یک اجتماع برای دست یازی به یک زندگی راحت و تقریبا مرفه در ابتدا از طریق ابزارهای قانونی تلاش می کنند اما آن هنگام که این تلاش ها برای رسیدن به یک زندگی حداقلی مرفه بی نتیجه می ماند ،در پی ابزارهای غیرقانونی می روند.

ریشه بسیاری از مشکلات جامعه ما بیکاری و فقر است که اگر معضل بیکاری و فقر و به طور کلی مسائل مالی حل شود، بسیاری از معضلات اجتماعی نیز رفع می گردد. به عنوان یک راه حل پیشنهادی در رفع معضل قاچاق، دولت می تواند از تولیدکنندگان کالاهای داخلی تقاضا کند که کالای باکیفیت بالا و با هزینه کمتر تولید کنند به طوری که کشور از کالای قاچاق و ورود آن کاملا بی نیاز شود و در این راستا بودجه موردنیاز تولیدکنندگان داخل را به صورت کافی در اختیار آنان قرار دهد.

منابع:

۱.نمک شناس، رضا، بررسی پدیده قاچاق کالا و سوخت در استان سیستان و بلوچستان، وزارت امور اقتصادی ودارایی، طرح تحقیقاتی سال ۱۳۸۳. ۲.واژه نامه اقتصاد پنهان، ویرایش دوم معاونت پژوهشی و آمار و اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز،۱۳۸۸. ۳.سایت شفا آنلاین

• منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی