مدیر موسسه داوری «صلحبان مهر پارسی»

دادورزی: حقوق کیفری که عمری به درازای تاریخ جامعه بشری دارد نشان می دهد که انسان ها همواره با پدیده بزهکاری مواجه بوده اند که همچنان نیز ادامه دارد. اما بدون تردید بشر برای پاسداری از نظم و ادامه حیات خود همواره در پی پاسخی مناسب و شایسته به پدیده مجرمانه بوده است. نظام عدالت کیفری سنتی که با محدودیت ها و ناکارآمدی هایی روبروست و مورد انتقاد نظریه پردازان حقوق کیفری و جرم شناسی نیز قرار گرفته، سیاستگذاران جنایی را به تفکر و تغییر نگرشی برای اصلاح و تغییر نظام عدالت کیفری واداشته است. با ورود این انتقادات به نظام عدالت کیفری به تدریج تمایل به رویکردی نوین نسبت به درک جدیدی از عدالت و اجرای آن و جایگاه و نقش همه طرفین درگیر را بنیان نهاد. از این رو عدالت ترمیمی ظهور کرد.

میانجیگری کیفری به عنوان یکی از روش های عدالت ترمیمی به دنبال ارایه پاسخی متفاوت به پدیده مجرمانه است. چرا که میانجیگری کیفری با اهداف بی شمار خود از جمله قضازدایی، کیفرزدایی، کاهش حجم ورود پرونده ها به سیستم قضایی، صرفه جویی در وقت و هزینه و همچنین رضایت و حفظ حقوق بزه دیده، حفظ حقوق و اصلاح بزهکار، اعاده نظم از دست رفته از طریق ترمیم روابط بین کنشگران جرم به دنبال اصلاح امور و تعادل و توازن اجتماعی و صلح پایدار خواهد بود. میانجیگری کیفری در واقع فلسفه، اندیشه و تفکری نوین را نسبت به جرم و عدالت کیفری ابراز می دارد.

توجه به موضوع میانجیگری کیفری از آنجا اهمیت و ضرورت پیدا می کند که می دانیم از مهمترین وظایف نهاد قضایی در هر کشور دستیابی به عدالت و توازن اجتماعی است. وانگهی توجه و بررسی پژوهش محوری در این موضوع می تواند گام موثری در اندیشه نوین قضایی به روش میانجیگری کیفری در نظام کیفری ایران برای دستیابی به توازن و صلح بردارد و همچنین می تواند منبع مناسبی در تدوین و تنظیم قوانین کشوری متناسب با نقش دادسرا در ارجاع برخی دعاوی به نهاد میانجیگری کیفری باشد.

میانجیگری کیفری در واقع فرآیندی است که طی آن به ضرورت مذاکره شرکت کنندگان با یکدیگر جهت حصول به یک توافق در مورد دعوای مطروحه و حل و فصل خصومت اقدام می کند.در دانشنامه جرم شناسی، میانجیگری اینگونه تعریف می شود: «روش میانجیگری، نمونه ای است از انحراف از فرآیند کیفری برای حل و فصل اختلاف های ناشی از جرم که ممکن است در هر مرحله ای، از لحظه ای که جرم اتفاق می افتد تا قبل از اینکه متهم در محضر دادگاه ظاهر شود، اعمال می شود». (نجفی ابرند آبادی-هاشم بیگی، ۱۳۹۰، ص۱۹۲)

میانجیگری کیفری فرآیندی گفتگو محور است که فارغ از تشریفات رسمی در فرآیند کیفری می کوشد؛ ۱-خسارت مادی و معنوی بزه دیده را با التیام آلام و دردهای جسمی، ذهنی و روحی وی از طریق مواجه با بزهکار جبران نماید. ۲-با قبول مجرمیت و مسئولیت پذیری بزهکار و تعهدات وی نسبت به جبران زیان های وارده به بزه دیده از برچسب مجرمیت به پیشانی وی جلوگیری و وی را برای بازپذیری اجتماعی مهیا نماید. ۳-با مشارکت دادن جامعه در فرآیند میانجیگری اخلال در نظم عمومی به وجود آمده را ترمیم نماید. و این هم به دست نخواهد آمد جز با ملاقات داوطلبانه و آزادانه بزهکار و بزه دیده در یک فضای غیر رسمی با حضور یک میانجیگر بی طرف.

با روش و اجرای صحیح میانجیگری کیفری در حقوق کیفری کشورمان ضمن حمایت از حقوق بزه دیده، جامعه و همچنین بزهکار می توان گامی بلند در جهت قضازدایی، کیفرزدایی و ایجاد توازن اجتماعی برداشت. کمترین مزیت میانجیگری کیفری برای نظام دادگری جنایی، کاهش حجم ورود پرونده ها یا کاهش هزینه و وقت است.

*محمد اسدی کارشناس ارشد حقوق کیفری

• منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی