قاضی در معنای عرفی آن به کسی گفته می‌شود که با در نظر گرفتن اسناد و مدارک و شواهد موجود و علم خود، در رابطه با پرونده‌ای که جهت صدور رای به او سپرده شده است، در دادگاه‌ها و مراجع قضایی، قضاوت می‌کند.

در سیستم قضایی ایران، قاضی انواع مختلفی (مانند: قاضی تحقیق، قاضی صدور حکم، قاضی اجرای حکم و …) دارد، اما در یک تقسیم‌بندی کلی انواع قاضی را به دو گروه «قاضی نشسته» و «قاضی ایستاده» تقسیم کرده‌اند.

قاضی ایستاده

قاضی ایستاده، قاضی تحقیق و تعقیب جرم است که از دادگاه تقاضای احقاق حق و اجرای قانون را می‌کند. به دادیار، دادستان و بازپرس، قاضی ایستاده گفته می‌شود.

علت نامگذاری به قاضی ایستاده به این دلیل بوده است که این قضات دائما در حال کار هستند و وقت و زمان خاصی برای انجام وظیفه نمی‌شناسند و در مواردی که لازم باشد در خارج از دادسرا و خارج از ساعت کاری نیز به انجام وظیفه می‌پردازند.

قاضی نشسته

قاضی نشسته، به قاضی دادگاه‌های حقوقی و کیفری گفته می‌شود که در دادگاه به رسیدگی پرونده و صدور حکم می‌پردازد.

علت نامگذاری به قاضی نشسته به این دلیل بوده است که قضات دادگاه‌ها بر کرسی قضاوت نشسته و آماده دریافت پرونده جهت صدور رأی هستند.