بر اساس قوانین آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، هر نوع رایی قابلیت اعتراض در مرحله تجدیدنظر را ندارد. در این زمینه این پرسش مطرح می‎شود که آیا آرای مراجع دیگر از جمله دیوان عدالت اداری که به شکایات علیه دولت رسیدگی می‎کند نیز تابع قانون آیین دادرسی مدنی یا قانون آیین دادرسی کیفری بوده و آرای این مرجع بر اساس قوانین مذکور قابل تجدیدنظرخواهی است؟

 ساختار دیوان عدالت اداری
همانطور که می‎دانید اختلاف و دعاوی بین شهروندان در صلاحیت محاکم و دادگاه‎های عمومی است. اما همیشه طرفین دعوا شهروندان نیستند و گاهی یکی از طرفین دعوا یک وزارتخانه یا نهاد دولتی است که مورد شکایت واقع شده است. در این موارد در نظام حقوقی ایران به موجب اصل یکصد و هفتاد و سه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مرجعی به نام دیوان عدالت اداری تشکیل شده است.
رسیدگی در دیوان عدالت اداری تابع تشریفات و اصول و قواعد مخصوص خود است. این مرجع، مستقر در تهران بوده و به لحاظ تشکیلات اداری متشکل از شعب بدوی، تجدیدنظر، هیات عمومی و هیات های تخصصی است. تشکیلات قضایی، اداری و تعداد شعب دیوان با تصویب رییس قوه قضاییه تعیین می‎ شود.

 چه دعاوی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است؟
دیوان عدالت اداری نیز همانند سایر مراجع قضایی، یکی از زیرمجموعه های قوه قضاییه است که تنها صلاحیت رسیدگی به برخی از دعاوی را دارد. به موجب ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، صلاحیت و حدود اختیارات دیوان به قرار زیر است:
رسیدگی به شکایات، تظلمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از: تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها، سازمان‎ها، مؤسسات، شرکت‎های دولتی، شهرداری‎ها، سازمان تأمین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آنها و نیز تصمیمات و اقدامات مأموران واحدهای مذکور در بند «الف» در امور راجع به وظایف آنها.
رسیدگی به اعتراضات و شکایات از آرا و تصمیمات قطعی هیأت های رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‎‌هایی مانند کمیسیون‌‎های مالیاتی، هیأت حل‌ اختلاف کارگر و کارفرما و کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها.
رسیدگی به شکایات قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و سایر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند یک و مستخدمان مؤسساتی که شمول این قانون نسبت به آنها محتاج ذکر نام است؛ اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی.

 آرای قابل تجدیدنظر دیوان عدالت اداری
آرای بدوی دیوان نیز همانند آرای سایر مراجع قضایی ممکن است مورد رضایت یکی از طرفین دعوا اعم از خواهان یا خوانده واقع نشود و شخصی که خود را متضرر می‎بیند، درصدد اعتراض و تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری برآید.
به موجب قانون دیوان عدالت اداری، کلیه آرای شعب بدوی دیوان به درخواست یکی از طرفین یا وکیل یا قائم‎ مقام یا نماینده قانونی آنها، قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر است.
مهلت ‌ تجدیدنظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران دو ماه از تاریخ ابلاغ است.

 روش تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری
به منظور تجدیدنظرخواهی در دیوان عدالت اداری باید دادخواست تجدیدنظرخواهی خود را به دفتر شعبه صادرکننده رای یا دبیرخانه یا دفاتر اداری دیوان تقدیم کنید. دادخواست تجدیدنظر توسط رییس دیوان به یکی از شعب تجدیدنظر ارجاع می‎شود.
 ویژگی دادخواست تجدیدنظر
برای ثبت اعتراض خود در شعب تجدیدنظر دیوان عدالت اداری باید دادخواست تجدیدنظر شما ویژگی‎هایی داشته باشد تا از موارد نقص شمرده نشود. دادخواست تجدیدنظر شما باید روی برگه‎‌های مخصوص نوشته شود و حاوی مشخصات و اقامتگاه تجدیدنظرخواه، شماره و تاریخ رأی تجدیدنظرخواسته، شعبه صادرکننده رأی تجدیدنظرخواسته، تاریخ ابلاغ رأی تجدیدنظرخواسته و دلایل و جهات تجدیدنظرخواهی باشد. چنانچه دادخواست تجدیدنظر، فاقد مشخصات تجدیدنظرخواه یا اقامتگاه او باشد، پس از انقضای مهلت تجدیدنظرخواهی، دادخواست به موجب قرار مدیر دفتر شعبه تجدیدنظر، رد می‎شود. این قرار قطعی است. اگر دادخواست تجدیدنظر، خارج از مهلت مقرر تسلیم شده باشد، شعبه تجدیدنظر قرار رد دادخواست را صادر می‎کند.
اگر دادگاه تجدیدنظر بعد از دریافت دادخواست، متوجه شود که شرایط قانونی دادخواست رعایت نشده یا رفع نقص آن در موعد مقرر قانونی در مرحله بدوی، انجام نشده است، رأی را نقض نمی‎کند؛ بلکه در این موارد شعبه تجدیدنظر به دادخواست‎‌دهنده بدوی اخطار می‌کند که ظرف ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ نسبت به رفع نقص اقدام کند. در صورت عدم اقدام و همچنین در صورتی که سمت دادخواست دهنده محرز نباشد، رأی صادرشده نقض و قرار رد دعوی صادر ‌می‎شود.

 نحوه رسیدگی در شعب تجدبدنظر
به گزارش پایگاه حقوقی یاسا، بعد از اینکه دادخواست تجدیدنظر به صورت قانونی تنظیم شده و به شعب تجدیدنظر ارسال شود، شعبه تجدید نظر رای بدوی را مورد بررسی قرار می‎دهد. چنانچه شعبه تجدیدنظر در رای بدوی غیر از اشتباهاتی از قبیل اعداد، ارقام، سهو قلم، مشخصات طرفین یا ازقلم افتادگی در آن قسمت از خواسته که به ‌ اثبات رسیده، اشکال دیگری ملاحظه نکند، ضمن اصلاح رأی، آن را تأیید می‎کند. همچنین در صورتی که شعبه تجدیدنظر، ایراد تجدیدنظرخواه را وارد تشخیص ندهد، رأی شعبه بدوی را تأیید و در غیر این ‌ صورت آن را نقض و پس از رسیدگی ماهوی، مبادرت به صدور رأی می‎کند.
تمام موارد مذکور در فوق در صورتی است  که رای به صورت حکم صادر شده باشد. حال اگر رای به صورت قرار صادر شده باشد و از آن قرار تجدیدنظرخواهی شود، شعبه تجدیدنظر در صورتی ‌ که قرار مورد تجدیدنظرخواهی را مطابق با موازین قانونی تشخیص دهد، آن را تأیید می‎کند. در غیر این ‌‌ صورت پس از ‌ نقض قرار، پرونده را برای رسیدگی ماهوی به شعبه صادرکننده قرار عودت می‎دهد.
تصور افراد از مرحله تجدیدنظر، معمولا مرحله ای است که تنها به اعتراض رسیدگی می‌کند و نمی‎دانند که آیا در شعب تجدیدنظر هم می توان تقاضای قرارهایی مثل دستور موقت را داشت یا خیر؟ در پاسخ می‎توان گفت که با توجه به موضوع پرونده، افراد می‎توانند در مرحله تجدید نظر در دیوان هم تقاضای دستور موقت کنند. هرگاه در مرحله تجدیدنظر، تقاضای صدور دستور موقت شود، اتخاذ تصمیم با شعبه تجدیدنظر است. اجرای دستور موقت مستلزم تأیید رییس دیوان است. دستور موقت صادرشده از شعبه بدوی، تا زمانی که توسط مرجع تجدیدنظر لغو نشود، به قوت خود باقی است.

 اشتباه در رای تجدیدنظر
گاهی در رای صادره از شعب دیوان عدالت اداری، اشتباهاتی دیده می‎شود که در این موارد، چنانچه قاضی شعبه بدوی صادرکننده رأی، پی به اشتباه خود ببرد و پرونده به هر علتی به شعبه تجدیدنظر نرفته باشد، با ذکر دلیل، پرونده را از طریق رییس دیوان به شعبه تجدیدنظر ارسال می‎کند. شعبه یادشده با توجه به دلیل ابرازی و در صورت وارد دانستن اشتباه، رأی صادرشده را نقض می‎کند و هرگاه رأی صادره به ‌ صورت قرار باشد، پرونده را جهت ادامه رسیدگی به شعبه بدوی اعاده و در غیر این ‌ صورت اقدام به رسیدگی ماهوی می‎کند.
گاهی این اشتباه، در رای صادره از شعب تجدیدنظر دیوان دیده می‎شود که در این صورت، اگر حداقل یک قاضی از دو قاضی یا دو قاضی از سه قاضی صادرکننده رأی در شعبه تجدیدنظر، پی به اشتباه شکلی یا ماهوی خود ببرند، مراتب را با ذکر دلیل به رییس دیوان اعلام می‎دارند. رییس دیوان، پرونده را جهت رسیدگی و صدور رأی به شعبه هم‎عرض ارجاع می‎دهد.
به طور کلی به موجب ماده ۷۸ قانون دیوان عدالت اداری، مقرراتی که در مرحله بدوی رعایت می‌شود، در مرحله تجدیدنظر نیز جاری است؛ مگر اینکه به ‌ موجب قانون، ترتیب دیگری مقرر شده باشد.