دادورزی ـ راضیه عقیلی مهر: به واسطه فعالیت در رسانه حقوقی و همچنین تحصیل در رشته حقوق بارها مخاطبان و دوستان احکام صادره از محاکم دادگستری مربوط به پرونده شان را ارسال می کنند و در مورد محتوای رای قاضی توضیح و تشریح می خواهند. حتی برخی از این دوستان با اینکه وکیل دادگستری دارند و از او در مورد محتوای رای دادگاه پرسیده اند و وکیل نیز چندین بار رای را برایشان شرح داده اما چون خودشان متوجه مفاهیم و لغات و پیچیده گی برخی احکام صادره نمی شوند، رای همچنان برایشان باورپذیر نیست و برای اطمینان از چند نفر دیگر که آشنا به مسائل حقوقی هستند نیز می خواهند در مورد مفاد رای و وضعیت حکم قاضی بپرسند تا از نتیجه آن مطمئن شوند. قضات، وکلا و مقامات قضایی در حال حاضر از شیوه نگارشی تخصصی برای احکام دادگاه ها، نوشتن دادخواست، لوایح و قوانین استفاده می کنند که برای مردم عام پیچیده و سنگین و در اغلب موارد غیرقابل فهم است. مردم در مفاد این آراء و قوانین با واژه های ناآشنای فارسی معاصر روبرو می شوند که حتی گاهی خود قضات و وکلا هم از فهم آن عاجزند. و باید برای پیدا کردن معنی آن از دایره المعارف های تخصصی استفاده کنند که معنای آن به فارسی در این کتب نیز داستانی پیچیده است!

یکی از قضات با سابقه دادگستری که تمایل نداشت نامش ذکر شود در این مورد معتقد است: علم حقوق به‌طور طبیعی دارای واژگان و اصطلاحات خاص و گاهی دشوار است که این ویژگی می‌تواند به عدم درک صحیح مردم عادی از مباحث حقوقی و دادنامه‌های صادره از محاکم منجر شود. بنابراین قضات محترم می‌توانند در آرای خود، ضمن حفظ شأن دادنامه و حکم، از اصطلاحات حقوقی و عبارات مناسب و ساده‌تر استفاده نمایند. به‌گونه‌ای که هم دادنامه‌ها از غنا و وزن خوبی برخوردار بوده و هم برای عموم مردم و کسانی که دارای تحصیلات لیسانس حقوق هستند، قابل درک باشد.

وی می گوید: در برخی موارد، مشاهده شده است که حتی وکلا یا قضات نیز به دلیل استفاده از الفاظ بسیار قدیمی و متروک در رأی، قادر به درک دادنامه‌های صادره از محاکم نیستند.

اما برخی قضات و وکلای با ساده سازی در زبان حقوقی مخالفند. آنان معتقدند با توجه به اینکه عمده قوانین ما از مبانی فقهی است و با زبان عربی مانوس است از این رو تغییر در این واژگان می تواند معنای اصلی و استنادی آن را از بین ببرد و موجب برداشت های چند وجهی و ابهام آمیز شود و در روند اجرایی احکام و قطعیت حکم مشکلات عدیده ای ایجاد کند. از این رو اصرار دارند عین عبارت چه بسا ثقیل و متروک عنوان شود. و به طور کلی معتقدند با توجه به اینکه مباحث حقوقی معانی گسترده ای دارد و گاهی برای یک جمله یا یک کلمه در حقوق چندین کتاب تفسیری به تلاش حقوقدانان و محققان نوشته شده است. از این رو نمی توان نسبت به اعمال ساده سازی در زبان حقوقی سطحی اندیشید.

محمد هادی جعفرپور روزنامه نگار و وکیل دادگستری می گوید: بخش اصلی این قضیه مربوط به قرابت زبان پارسی با زبان عربی است. اما نکته قابل توجه این است که بخش اعظمی از قواعد و احکام حقوقی ما چه در حقوق مدنی و چه در حقوق کیفری از فقه امامیه گرفته شده است از این جهت برخی از این عبارات به شکل دست نخورده و بدون تغییر عینا در قانون یا تالیفات حقوقی ما آمده است و به همین سبب در دادنامه ها هم از آن استفاده می شود.

جعفرپور با اشاره به دایره المعارف های حقوقی برای معنا کردن واژه های تخصصی حقوق، بیان می دارد: ما چندین جلد دایره المعارف حقوقی داریم و بخش عمده ای از این دایره المعارف حقوقی شاید بیش از ۸۰ درصد آن مربوط به ترجمه یا عبارت سازی کلمات عربی است. یا کلماتی هم که فارسی است اما همچنان به شکلی ثقیل و سنگین معنا شده است.

این حقوقدان که موافق اعمال سازده سازی در زبان حقوقی است، می گوید: یکی از دلایلی که به من انگیزه داد نوشته های حقوقی ام را با عنوان «خاطرات وکیل» در رسانه ها منتشر کنم. همین سنگین بودن و ناآشنا بودم مردم با زبان حقوقی بود. حتی برخی از پیشکسوتان رسانه، مانند استاد محمد مهاجری می گفتند لازم است مردم در زبان عامه با این مفاهیم آشنا شوند و ما می توانیم از ابزار رسانه استفاده کنیم و به مردم این اطلاع رسانی را بدهیم. که برای مثال اگر در دادنامه ای عبارت «اسقاط کافه خیارات» می بینند، بفهمند منظور چیست. چرا که اگر بخواهیم این ها را به زبان پارسی برگردانیم ممکن است برای یک کلمه یا عبارت چندین سطر یا پاراگراف توضیح لازم باشد.

جعفرپور معتقد است لازم است عبارات ثقیل و سنگین حقوقی را در قالب توضیحات عامیانه به مردم انتقال دهیم. تا مردم نسبت به آن مانوس شوند و برایشان سنگین نباشد. برخی از همکاران و دوستان برخی از این عبارات را به زبان پارسی برگرداندند. اما همان کلمه پارسی هم آنقدر سنگین و سخت و غیرمانوس است که کمتر مورد استقبال قرار گرفته است. پیشنهاد می کنم برای مانوس شدن مردم از طریق رسانه ها به شکل مستمر کلمات سنگین و کاربردی را توضیح دهیم.

در نظریات مشورتی و وحدت رویه که به شکل روزآمد بر اساس وحدت نظر قضات و مقامات قضایی و متناسبت با نیاز جامعه روز و خلاهای قانونی نوشته و صادر می شود مردم به دنبال پاسخی برای دغدغه های حقوقی شان هستند و نشان می دهد این آرا از درگاه قوه قضاییه و نشر آن در رسانه های حقوقی فقط برای وکلا و قضات کاربرد ندارد. اما در این آرا هم شاهد واژگان ثقیل و تخصصی هستیم که کمتر افراد غیرحقوقی علاقه مند هستند حتی یک خط از آن را بخوانند. بارها مخاطبان از ما درخواست کرده اند این نظریات را برایشان به زبان ساده بازنویسی کنیم تا در این آراء از حقوق شان مطلع شوند. اهمیت برخی از این آرای مشورتی و وحدت رویه برای مردم عام شاید بیشتر از حقوق دانان باشد چرا که در آن به دنبال حل مشکلاتشان هستند. در این مجال امکان نظرخواهی از کل جامعه قضات و وکلا نبود اما اغلب ساده سازی زبان حقوقی را در آرا دادگاه ها برای عموم بیش از پیش ضروری می دادند.

• منبع خبر : پایگاه خبری دادورزی